Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Κόμικς

Κόμικς: σειρά από ασπρόμαυρα ή έγχρωμα σχέδια που αφηγούνται ποικίλου περιεχομένου ιστορίες και δημοσιεύονται είτε σε συνέχειες σε εφημερίδες και περιοδικά είτε σε αυτοτελείς εκδόσεις.

Τα χαρακτηριστικά των κόμικς:

Η εικόνα κατέχει κεντρικό ρόλο. Παρά το γεγονός πως στα κόμικς οι ήρωες συνομιλούν και διατυπώνουν τις σκέψεις τους, επιτρέποντας στον αναγνώστη να παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας, επί της ουσίας ο βασικότερος φορέας παρουσίασης της δράσης είναι οι εικόνες. Ο αναγνώστης μπορεί -ως ένα βαθμό- να αντιληφθεί τα διαδραματιζόμενα παρακολουθώντας μόνο την εναλλαγή των εικόνων, εφόσον αυτές περιέχουν πλήθος στοιχείων που φανερώνουν τις προθέσεις και τις επιλογές των κεντρικών προσώπων.

Κυριαρχεί η δράση. Τα κόμικς -κι αυτό τα καθιστά προσφιλή στις νεότερες ηλικίες- δεν περιέχουν εκτενή αφηγηματικά μέρη∙ ο λόγος των ηρώων είναι σύντομος, αφού ό,τι προέχει είναι η δράση. Υπ’ αυτή την έννοια ο αναγνώστης δεν καλείται να διαβάσει μεγάλα κείμενα, αλλά περισσότερο να απολαύσει τις εικόνες και τη γρήγορη εναλλαγή της δράσης.

Φανταστικό στοιχείο. Στα κόμικς είναι πολύ συχνά εμφανές το φανταστικό στοιχείο, καθώς οι ήρωες των ιστοριών -κάποτε υπερ-ήρωες, με ξεχωριστές δυνάμεις- δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της πραγματικότητας. Τα κόμικς έτσι προσεγγίζουν τα παραμύθια και γοητεύουν τους μικρούς αναγνώστες, εφόσον αποδεσμεύουν και ενεργοποιούν τη φαντασία τους. Τα παιδιά εισερχόμενα στον κόσμο των κόμικς έχουν την ευκαιρία να ξεφύγουν από την ανία της καθημερινότητας και να βιώσουν -έστω και νοητά- εκπληκτικές περιπέτειες.

Κωμικό στοιχείο. Ένα επιπλέον προσφιλές για τους μικρούς αναγνώστες χαρακτηριστικό των κόμικς είναι το χιούμορ που διατρέχει τις ιστορίες και τη συμπεριφορά των ηρώων τους. Οι παρουσιαζόμενες ιστορίες-περιπέτειες καθίστανται κατ’ αυτό τον τρόπο πιο ευχάριστες και προσφέρουν στιγμές ψυχικής χαλάρωσης στα παιδιά.  

Σχηματική αναπαράσταση της κοινωνικής πραγματικότητας. Στα κόμικς ακολουθείται μια απλουστευτική προσέγγιση της πραγματικότητας, με σαφή διαχωρισμό των ηρώων σε καλούς και κακούς, γεγονός που επιτρέπει στο παιδί να αντιλαμβάνεται ευκολότερα και χωρίς ηθικά διλήμματα τις επιμέρους καταστάσεις. Το παιδί-αναγνώστης διακρίνει άμεσα ποιος είναι ο «καλός» ήρωας της ιστορίας και ταυτίζεται με αυτόν, αγωνιώντας για τη δικαίωση του αγώνα του, η οποία είναι, βέβαια, ούτως ή άλλως δεδομένη.
Στις ιστορίες δράσης η πάλη του καλού με το κακό αποτελεί δεδομένη κατάσταση, κάτι που διευκολύνει το παιδί να αναγνωρίσει γρήγορα το μοτίβο αυτό και να παρακολουθήσει με ενδιαφέρον τις προσπάθειες των καλών ηρώων να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη, κατανικώντας τις δυνάμεις των κακών.

Σύντομες και εύληπτες ιστορίες. Τα κόμικς, δοθέντος ότι απευθύνονται -συνήθως- σε παιδιά μικρής ηλικίας, αποτελούνται από σύντομες και αυτοτελείς ιστορίες, ώστε το παιδί-αναγνώστης να είναι σε θέση να κατανοήσει εύκολα την εξέλιξη της δράσης και να παρακολουθήσει το σύνολο της ιστορίας. Σε αυτό βοηθά κι ο τυπικός διαχωρισμός των ηρώων σε καλούς και κακούς, καθώς και η εν γένει τυποποιημένη απόδοση της πραγματικότητας, εφόσον το παιδί δεν έρχεται αντιμέτωπο με την ανάγκη να αποκωδικοποιήσει τα κίνητρα και τις προθέσεις των ηρώων. Η πλοκή είναι ξεκάθαρη∙ η πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό.

Αισθητική αρτιότητα. Ο σχεδιασμός των κόμικς είναι -τις περισσότερες φορές- ιδιαίτερα προσεγμένος και καλλιτεχνικά άρτιος. Τόσο το εξώφυλλο, όσο και κάθε επιμέρους σκίτσο, διακρίνονται για τη λεπτομερή και ακριβή απόδοσή τους, γεγονός που μυεί τους μικρούς αναγνώστες στην αισθητική απόλαυση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος.

Θετικά στοιχεία των κόμικς

Έκφραση κοινωνικών προβληματισμών. Συχνά μέσα από τις ιστορίες των κόμικς οι δημιουργοί περνούν στο παιδί-αναγνώστη καίρια ηθικά και ανθρωπιστικά μηνύματα. Οι ήρωες μάχονται το κακό, όχι ως μια ασαφή και γενική κατάσταση, αλλά με αναφορές σε ειδικότερες και σαφέστερες εκφάνσεις αυτού, όπως είναι η αδικία, ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός κι η εκμετάλλευση.
Το παιδί ταυτίζεται, λοιπόν, με τον ήρωα, που είναι συνήθως εκφραστής θετικών ηθικών αξιών. Η φιλία, η αγάπη για τα μέλη της οικογένειας, ο σεβασμός απέναντι στις γυναίκες, η αποδοχή του διαφορετικού, η απόρριψη της κοινωνικής αδικίας, αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικά των «καλών» ηρώων των κόμικς.

Κινητοποιούν τη φαντασία του αναγνώστη. Ο αναγνώστης των κόμικς δεν έχει τον παθητικό ρόλο του τηλεθεατή που λαμβάνει έτοιμο όλο το υλικό, χωρίς περιθώρια προσωπικής συμμετοχής. Ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει με τη φαντασία του ποικίλες πτυχές της ιστορίας και να ερμηνεύσει το πλήθος των μηνυμάτων που περιέχονται στα επιμέρους σκίτσα. Τα κόμικς, άλλωστε, λειτουργούν συχνά ως αρχικά ερεθίσματα για την απελευθέρωση της φαντασίας του παιδιού αναγνώστη, που προχωρά κατόπιν στη διαμόρφωση ενός δικού του φανταστικού κόσμου, όπου οι περιπέτειες του ήρωα συνεχίζονται και εμπλουτίζονται συνεχώς.

Δημιουργική μορφή ψυχαγωγίας. Το παιδί-αναγνώστης έχει την ευκαιρία μέσα από τις ιστορίες των κόμικς να ξεφύγει από τις εσωτερικές εντάσεις που του προκαλεί η καθημερινότητα και να εισαχθεί σ’ έναν κόσμο, όπου κάθε αρνητικό στοιχείο βρίσκει την επίλυσή του χάρη στις ακαταπόνητες προσπάθειες των ηρώων. Το κακό τιμωρείται∙ η αδικία αποκαθίσταται.   
Το παιδί-αναγνώστης ταυτίζεται με τους ήρωες, συμπάσχει μαζί τους και συμμερίζεται τις αγωνιώδεις καταστάσεις που βιώνουν, αποκομίζοντας το ίδιο έντονες συναισθηματικές συγκινήσεις και συγχρόνως εμβάθυνση της ικανότητάς του να κατανοεί τις δυσκολίες των άλλων και να τους συμπονά. Ενώ, συνάμα, χάρη στη χιουμοριστική διάσταση των εικονογραφημένων αυτών ιστοριών καλλιεργείται η αίσθηση του χιούμορ και εκτιμάται από το παιδί η αξία που έχει η χιουμοριστική προσέγγιση για την εκτόνωση ορισμένων έντονων καταστάσεων.

Ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας των μικρών παιδιών. Αν και τα κόμικς δεν περιέχουν πάντοτε πλούσιο λεξιλόγιο, αποτελούν ωστόσο έναν ευχάριστο τρόπο για την υιοθέτηση αναγνωστικών συνηθειών από παιδιά μικρότερης ηλικίας που βρίσκονται στο στάδιο εκμάθησης της ανάγνωσης. Το ενδιαφέρον που προκαλούν οι ιστορίες τους κι η αγωνία για την εξέλιξη της δράσης λειτουργούν ενισχυτικά για τους μικρούς αναγνώστες στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν τη γλώσσα.

Αρνητικά στοιχεία των κόμικς

Διατήρηση στερεοτύπων. Στην προσπάθεια των κόμικς να διαμορφώσουν μια εντελώς σχηματική αποτύπωση της κοινωνικής πραγματικότητας, ώστε να είναι οι ιστορίες τους εύληπτες και να μην απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για την κατανόησή τους από τους μικρούς αναγνώστες, συχνά καταφεύγουν σε στερεοτυπικά σχήματα σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τις σχέσεις των δύο φύλων ή τις λοιπές κοινωνικές σχέσεις (πλούσιοι – φτωχοί, ισχυροί – αδύναμοι).

Προώθηση της βίας. Στο πλαίσιο της διαχρονικής πάλης ανάμεσα στο καλό και το κακό, οι ήρωες των κόμικς, και κυρίως οι υπερήρωες, καταφεύγουν στη χρήση βίας προκειμένου να νικήσουν και να «συντρίψουν» τους αντιπάλους τους. Βία που στα μάτια των μικρών αναγνωστών μοιάζει δικαιολογημένη και αναγκαία, εφόσον η επικράτηση των καλών είναι επιβεβλημένη∙ βία, εντούτοις, που παρουσιάζεται τελικά ως αποδεκτό μέσο επίλυσης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων.

Ήρωες με αρνητική συμπεριφορά. Ορισμένοι από τους ήρωες των κόμικς παρεκκλίνουν από τα θετικά πρότυπα των κεντρικών ηρώων, καθώς χρησιμοποιούν ως μέσο επικοινωνίας τον σαρκασμό, τις ύβρεις και την ειρωνεία, ενώ τα κίνητρα δράσης τους είναι η εκδίκηση ή ακόμη και ο φθόνος.

Υποβιβασμός του γραπτού λόγου. Μια συχνή ένσταση για τα κόμικς είναι το γεγονός πως βασίζονται περισσότερο στην εικόνα για τη μεταβίβαση των μηνυμάτων και περιορίζουν σημαντικά τον εκφραστικό πλούτο των ηρώων τους. Έτσι, το παιδί-αναγνώστης δεν λαμβάνει ικανά γλωσσικά ερεθίσματα, εφόσον πολύ συχνά το λεξιλόγιο των κόμικς είναι ανεπαρκές, ενώ περιορισμένη εμφανίζεται κι η χρήση της γλώσσας σε δομικό επίπεδο, αφού επιλέγονται σύντομες προτάσεις με παρατακτικό λόγο.

Επιφανειακή προσέγγιση της πραγματικότητας. Με στόχο πάντα το εύληπτο των ιστοριών, οι δημιουργοί των κόμικς καταφεύγουν στη διαμόρφωση μιας απλοϊκής εκδοχής της πραγματικότητας, στο πλαίσιο της οποίας οι ήρωες είναι μονοδιάστατοι (καλοί – κακοί), χωρίς ποτέ να κινούνται στο ενδιάμεσο ή να βιώνουν διλήμματα σχετικά με την ορθότητα των επιλογών τους. Αντιστοίχως, συχνή είναι η χιουμοριστική προσέγγιση σοβαρότερων κοινωνικών ζητημάτων, με αποτέλεσμα την εκμηδένιση της σημασίας τους.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...