Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Αλλαγές στον γραπτό κόσμο (Τράπεζα Θεμάτων)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Sébastien Del Grosso

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ [ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ]

[Αλλαγές στον γραπτό κόσμο]

Μεγάλη συζήτηση έχει πραγματοποιηθεί στον χώρο της διδασκαλίας των γλωσσών ως προς τις θετικές συνέπειες που έχει η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου. Ακόμη, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην ανάλυση νέων μορφών γραπτού λόγου, οι οποίες έχουν σχέση με το γράψιμο στα περιβάλλοντα της σύγχρονης αλλά και της ασύγχρονης επικοινωνίας. Όμως, πολύ μικρότερη βαρύτητα έχει δοθεί στις επιπτώσεις που προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών ως μέσων παραγωγής γραπτού λόγου στις λιγότερo ομιλούμενες γλώσσες.
Επίσης, είναι γνωστές οι συζητήσεις που διεξάγονται τόσο σε επιστημονικούς κύκλους όσο και στον Τύπο και αφορούν την ανάδυση και τη χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish). Τα περισσότερα δεδομένα που διαθέτουμε για το θέμα αυτό προέρχονται από παλιές, σχετικά, έρευνες. Σε πρόσφατη, όμως, έρευνα διαπιστώθηκε πως ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών χρησιμοποιεί τα Greeklish. Η διαπίστωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν λάβουμε υπόψη ότι τα παιδιά αυτά εξοικειώθηκαν με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών μετά από το 2000.
Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες. 
Έρευνες δείχνουν ότι παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη γραπτή γλώσσα, εξαιτίας ευρύτερων αλλαγών (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών), οι οποίες, όμως, δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τα νέα μέσα επικοινωνίας. Επιπλέον, εκδηλώνεται μια τάση για προφορικότητα στον γραπτό λόγο, κυρίως τον δημοσιογραφικό. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι αυτές οι παγκόσμιες τάσεις για αλλαγές στον γραπτό λόγο έχουν τις τοπικές τους εκδοχές και οι νέες τεχνολογίες παίζουν σίγουρα κάποιο ρόλο στο είδος και στο εύρος των αλλαγών αυτών, αλλά δεν είναι οι αποκλειστικά υπεύθυνες.

Δ. Κουτσογιάννης κ.ά. (2011)

1. Η σύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται όταν τα άτομα επικοινωνούν ή συνεργάζονται μέσω διαδικτύου σε «πραγματικό χρόνο», δηλαδή την ίδια χρονική στιγμή.

2. Η ασύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται σε οποιοδήποτε χρόνο. Παραδείγματα τέτοιας επικοινωνίας είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα μηνύματα κ.α.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, παρατηρούνται αλλαγές στην αγγλική γλώσσα; (60-80 λέξεις)

Οι αλλαγές στην αγγλική γλώσσα οφείλονται κατά κύριο λόγο στην τεχνολογικά διαμεσολαβημένη επικοινωνία. Στην επικοινωνία, δηλαδή, που πραγματοποιείται με τη βοήθεια υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων, καθώς στο πλαίσιο των ανταλλασσόμενων γραπτών μηνυμάτων δεν γίνεται προσεκτική χρήση του λόγου. Οι νέοι, κυρίως, καταφεύγουν συχνά σε συντομογραφίες, σε συνθηματικές εκφράσεις, αλλά και σε πρόχειρα διατυπωμένες προτάσεις, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σύνταξη και στο είδος του χρησιμοποιούμενου λεξιλογίου. Εκείνο, άλλωστε, που τους απασχολεί περισσότερο είναι να επιτύχουν μια όσο το δυνατόν ταχύτερη επικοινωνία, έστω κι αν αυτό γίνεται εις βάρος της γλώσσας.

Α1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνεται στο κείμενο η άποψη πως για τις αλλαγές στον γραπτό λόγο δεν ευθύνονται μόνο οι νέες τεχνολογίες; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας προκειμένου να τονίσει πως οι νέες τεχνολογίες δεν είναι οι μόνες υπεύθυνες για τις αλλαγές στο γραπτό λόγο επικαλείται έρευνες, οι οποίες φανερώνουν τη σημασία κι άλλων παραγόντων. Έτσι, επισημαίνεται η σημασία του οικονομικού παράγοντα, που μπορεί να επηρεάσει είτε τη συνολική παιδεία μιας χώρας, αν δεν παρέχονται τα κατάλληλα κονδύλια, είτε και μεμονωμένων ατόμων, αν αυτά για παράδειγμα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν νωρίς το σχολείο. Αντιστοίχως, ο γραπτός λόγος επηρεάζεται από πολιτισμικούς παράγοντες, όπως ενδεχομένως είναι η μίμηση άλλων ισχυρότερων πολιτισμών, αλλά και από κοινωνικούς, οι οποίοι καθρεφτίζουν τις κυρίαρχες τάσεις και επιλογές μιας κοινωνίας σε τομείς όπως είναι η αποζήτηση της πνευματικής καλλιέργειας ή ο παραγκωνισμός της. Συνάμα, ο συγγραφέας αναφέρεται στην παρείσδυση στοιχείων προφορικότητας στο γραπτό λόγο, κυρίως των δημοσιογράφων· γεγονός που έχει αντίκτυπο και στον τρόπο γραφής των υπόλοιπων πολιτών.   

Α1. Για ποιους λόγους ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, σύμφωνα με το κείμενο, κάνει χρήση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish); (60-80)

Η διάδοση των υπολογιστών και κατ’ επέκταση η αύξηση της τεχνολογικά διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στον γραπτό λόγο. Οι νέοι άνθρωποι κυρίως -αλλά και μέρος των ενηλίκων-, υιοθέτησαν το λατινοελληνικό αλφάβητο για τη γραφή μηνυμάτων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να τα συντάσσουν αφενός γρηγορότερα και αφετέρου χωρίς να ανησυχούν για την ορθογραφία των λέξεων. Η απουσία τόνων και η παραγνώριση των κανόνων ορθογραφίας, επιτρέπει την ταχύτερη πληκτρολόγηση, και άρα διευκολύνει την ανεπίσημη επικοινωνία στο πλαίσιο των προσωπικών μηνυμάτων.

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία (κυριολεκτική αναλογία), καθώς ο συγγραφέας τονίζει πως ό,τι συμβαίνει στην ελληνική γλώσσα βρίσκει το ανάλογό του και σε παρόμοια φαινόμενα που αντιμετωπίζει η αγγλική γλώσσα.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Ωστόσο… γλώσσες) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες.
Λεπτομέρειες / Σχόλια: Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα... τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας.
Κατακλείδα: Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

Α2.α.Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο και ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;
β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης», το οποίο δηλώνει την πρόθεση του συγγραφέα να συμπληρώσει νοηματικά, όσα έχουν προηγηθεί, προσθέτοντας επιπλέον πληροφορίες. Ειδικότερα, το νέο στοιχείο που αναφέρεται στο πλαίσιο της δεύτερης παραγράφου, σε σχέση με την επίδραση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, είναι η διάδοση της χρήσης του λατινοελληνικού αλφαβήτου.  

Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «ωστόσο», με τον οποίο δηλώνεται η έννοια της αντίθεσης. Ειδικότερα, ο συγγραφέας επιχειρεί να τονίσει πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική γλώσσα δεν αποτελούν τοπικό μόνο ζήτημα, καθώς κι άλλες γλώσσες έχουν έρθει αντιμέτωπες με ανάλογα προβλήματα.

Β1. «η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου»
Χρησιμοποιώντας την παραπάνω φράση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50- 60 λέξεων.
Η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου υπήρξε ιδιαίτερα επωφελής χάρη στις δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχουν. Σε αντίθεση, έτσι, με το παραδοσιακό χειρόγραφο κείμενο, ο χρήστης του υπολογιστή είναι σε θέση να επεξεργάζεται ποικιλοτρόπως το κείμενό του, χωρίς να χρειάζεται να το γράφει εκ νέου. Έχει, συνάμα, την επιλογή του ορθογραφικού ελέγχου, που του επιτρέπει την επισήμανση και διόρθωση λαθών, ώστε το τελικό κείμενο να είναι όσο γίνεται καλύτερο.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου: θετικές συνέπειες, παραγωγή γραπτού λόγου, υπολογιστών, χρησιμοποιεί, παιδιά.

Η χρήση των υπολογιστών έχει θετικές συνέπειες στην παραγωγή γραπτού λόγου από τα παιδιά. Χάρη στις πολλαπλές δυνατότητες επεξεργασίας κειμένου που παρέχονται από τον υπολογιστή, η γραφή γίνεται πολύ πιο εύκολη απ’ την παραδοσιακή χειρόγραφη μορφή. Το παιδί που χρησιμοποιεί τον υπολογιστή είναι πλέον σε θέση να παρέμβει σε οποιοδήποτε σημείο του κειμένου του, κάνοντας όσες διορθώσεις επιθυμεί, χωρίς να χρειάζεται να γράψει απ’ την αρχή όλο το κείμενο.

Β1. «[Η] ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών». Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Η ευρεία χρήση των νέων μέσων επικοινωνίας διεισδύει στην καθημερινότητα των παιδιών με θετικές, αλλά και έντονα αρνητικές συνέπειες. Από τη μια πλευρά, η επικοινωνία των νέων ανθρώπων γίνεται ευκολότερη και οικονομικότερη, καθώς μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επικοινωνούν με φίλους τους σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας ή του κόσμου κι αν βρίσκονται. Από την άλλη, ωστόσο, η ευκολία αυτής της εικονικής επικοινωνίας, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα θέλγητρα του διαδικτύου, ενέχει τον κίνδυνο του σταδιακού εκφυλισμού της πραγματικής κοινωνικότητας πολλών παιδιών.

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις των παρακάτω προτάσεων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με  μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία;

1. «[επιπτώσεις] προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών»
~ μεταφορική / συνυποδηλωτική  

2. «Είναι γνωστές οι συζητήσεις»
~ κυριολεκτική

3. «Η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό
θάνατο της αγγλικής γλώσσας»
~ μεταφορική / συνυποδηλωτική

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

ασύγχρονη επικοινωνία  / Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία

Ο συγγραφέας αναφερόμενος στις επιπτώσεις που έχει η διαδεδομένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου, υπεισέρχεται στο ειδικότερο θέμα της επικοινωνίας μέσω των υπολογιστών και ως εκ τούτου οφείλει να αποδώσει με έγκυρο και επιστημονικό τρόπο τις ειδικές συνθήκες της σύγχρονης επικοινωνίας. Το ειδικό λεξιλόγιο του επιτρέπει, επομένως, να αναφερθεί σε συγκεκριμένες πτυχές του εξεταζόμενου ζητήματος· πτυχές γνώριμες σε όσους είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση των υπολογιστών. 


Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips

Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική

1. Αρκετές ξένες λέξεις χρησιμοποιούνται στη γλώσσα μας, ενώ υπάρχουν αντίστοιχες ελληνικές. Να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις που υπογραμμίζονται με ελληνικές λέξεις ή φράσεις.

1. Τελευταία μάς σνομπάρεις πολύ, ενώ το ξέρεις πως εμείς σ’ αγαπάμε.
~ περιφρονείς, δεν καταδέχεσαι

2. Οι γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών έπρεπε να γνωρίζουν το σαβουάρ βιβρ.
~ καλοί τρόποι, κανόνες καλής συμπεριφοράς

3. O κόσμος βοούσε ότι το παιχνίδι ήταν σικέ.
~ στημένο, προκαθορισμένο

4. Ένα γνωστό διαφημιστικό σλόγκαν είναι το «βάλε τον τίγρη στη μηχανή σου».
~ σύνθημα, μήνυμα, συνθηματική φράση

5. Το μαγαζάκι πουλούσε σουβενίρ για τουρίστες.
~ ενθύμια

6. Τελικά ποιο είναι το ρεζουμέ απ’ όλη αυτή τη συζήτηση;
~ συμπέρασμα, νόημα

7. Εξαπέλυσε πογκρόμ κατά των αντιπάλων του.
~ διωγμός, οργανωμένη δίωξη

8. Δε συμφωνούμε ποτέ, γιατί οι αντιλήψεις του είναι ντεμοντέ.
~ απαρχαιωμένος, ξεπερασμένος, πεπαλαιωμένος

9. H ηθοποιός M.B. έπαιξε σε πολλά έργα μελό στη δεκαετία του 1960.
~ μελοδραματικά έργα, συναισθηματικά έργα

10. Το επάγγελμα του διπλωμάτη έχει υψηλό πρεστίζ.
~ κύρος, γόητρο

2. Στις φράσεις που ακολουθούν να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις με ελληνικές λέξεις ή φράσεις:

1. Μην τον παρεξηγείς· είναι το στιλ του τέτοιο.
~ ύφος, τρόπος συμπεριφοράς

2. Θα πάω το αυτοκίνητο για σέρβις.
~ έλεγχος και συντήρηση μηχανής ή μηχανήματος

3. Το ξενοδοχείο ήταν μικρό, αλλά είχε καλό σέρβις.
~ εξυπηρέτηση πελατών

4. Όλη η οικογένεια παρακολουθούσε με προσοχή το σόου.
~ θέαμα, θεατρική ή μουσικοχορευτική παραγωγή ή παράσταση, τηλεοπτική ή κινηματογραφική παραγωγή με σκηνοθετική έμφαση στα εντυπωσιακά σκηνικά, τα πολυμελή μπαλέτα και τα τραγούδια

5. O προπονητής ζήτησε τάιμ άουτ, για να δώσει οδηγίες στους παίκτες του.
~ διάλειμμα, σύντομη διακοπή του αγώνα (την οποία δικαιούται με βάση τους κανονισμούς να ζητήσει καθένας από τους δύο προπονητές, προκειμένου να δώσει νέες οδηγίες στους παίκτες του)

6. O καμεραμάν αποτύπωσε το ατυχές συμβάν εκθέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του.
~ εικονολήπτης

7. Δε δέχτηκα την πρότασή του, παρόλο που είχε πολλά αβαντάζ.
~ πλεονεκτήματα

8. Χρησιμοποιεί διάφορα τρικ, για να με πάρει με το μέρος του.
~ τεχνάσματα, κόλπα

9. Οι πολιτικοί συνήθως δέχονται τα αποτελέσματα των γκάλοπ, όταν τους ευνοούν, και τα απορρίπτουν στην αντίθετη περίπτωση.
~ δημοσκόπηση, σφυγμομέτρηση (δειγματοληπτική απεικόνιση της κοινής γνώμης)

10. O πρωθυπουργός έδωσε πρες κόνφερανς για την κατάσταση της οικονομίας.
~ συνέντευξη Τύπου

11 Οι δημοσιογράφοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από τις εξηγήσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου στο πρες ρουμ.
~ αίθουσα Τύπου (αίθουσα κατάλληλα διαμορφωμένη για την ενημέρωση των εκπροσώπων Τύπου)

12. Πολλά ανταλλακτικά αυτοκινήτων είναι ιμιτασιόν.
~ απομιμήσεις

13. Στη γιορτή του κάλεσε την ελίτ της τοπικής κοινωνίας.
~ αφρόκρεμα, άριστοι, εκλεκτοί (το καλύτερο -κοινωνικά, οικονομικά ή πνευματικά- τμήμα ενός κοινωνικού συνόλου)

3. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω ξένες λέξεις με ελληνικές τις οποίες στη συνέχεια να εντάξετε σε φράσεις.

στοκ: απόθεμα (διαθέσιμων) εμπορευμάτων
~ Ελλείψει πελατών, οι καταστηματάρχες της πόλης σκέπτονται να επισπεύσουν τις χειμερινές εκπτώσεις για να διαθέσουν το τεράστιο απόθεμα εμπορευμάτων τους.                     

τανκς: ερπυστριοφόρα θωρακισμένα οχήματα, άρματα μάχης (στρατιωτικό θωρακισμένο όχημα με ερπύστριες και χοντρά, ατσάλινα τοιχώματα, εξοπλισμένο με πυροβόλο όπλο σε περιστρεφόμενο πυργίσκο)
~ Τα μηχανοκίνητα τάγματα του στρατού είναι εξοπλισμένα με ερπυστριοφόρα οχήματα.
           
φέρι μποτ: οχηματαγωγό πλοίο (ειδικό πλοίο για τη μεταφορά επιβατών και τροχοφόρων οχημάτων, συνήθως σε μικρές αποστάσεις)
~ Η μεταφορά επιβατών και οχημάτων από τον Πειραιά προς την Αίγινα γίνεται με οχηματαγωγό πλοίο.
                       
ρεζερβουάρ: αποθηκευτικός χώρος βενζίνης (ντεπόζιτο)
~ Τα αυτοκίνητα διαθέτουν ειδικό αποθηκευτικό χώρο για τα καύσιμα. 
           
σέρφιγκ: ιστιοσανίδα, κυματοδρομία (ψυχαγωγικό ή διαγωνιστικό άθλημα στο οποίο ο αθλητής κινείται πάνω στην επιφάνεια -την «πλάτη»- των κυμάτων, πατώντας σε ειδική σανίδα, χωρίς ή με ιστίο)
~ Η ενασχόληση με την ιστιοσανίδα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις νεανικές ηλικίες.
                       
μοντάζ: συναρμολόγηση (η τεχνική και η διαδικασία με την οποία οι σκηνές κινηματογραφικού ή τηλεοπτικού έργου, που αρχικά είχαν γυριστεί τμηματικά και χωρίς τη σειρά που είχαν στο σενάριο τοποθετούνται σε νέα σειρά -συνδεσμολογία των πλάνων-, που αποσκοπεί σε συγκεκριμένη χωροχρονική ακολουθία και υφίστανται εκ νέου επεξεργασία, ώστε να αποτελέσουν το τελικό φιλμ που θα προβληθεί / ο συνδυασμός δύο ή περισσότερων διαφορετικών φωτογραφιών έτσι, ώστε να αποτελούν ενιαία σύνθεση, δηλαδή να δίνεται η εντύπωση πως πρόκειται για μία και μόνη φωτογραφία)
~ Το τελικό προϊόν μιας κινηματογραφικής ταινίας προκύπτει ύστερα από συναρμολόγηση των επιμέρους σκηνών σύμφωνα με την καλλιτεχνική αντίληψη του σκηνοθέτη ή τις επιθυμίες του παραγωγού.  
           
χάι φάι: στερεοφωνικό συγκρότημα, σύστημα εγγραφής και αναπαραγωγής ήχου υψηλής ποιότητας.
~ Η αγορά στερεοφωνικού συγκροτήματος ήταν παλαιότερα το όνειρο κάθε εφήβου.
                       
ρεπόρτερ: δημοσιογράφος (ειδικευμένος στην ερευνητική δημοσιογραφία)
~ Με τις σημερινές εξελίξεις ο δημοσιογράφος περιγράφει ζωντανά τις πληροφορίες που συγκεντρώνει «κατά χώραν» (in loco) για τα συμβαίνοντα. 

τσάμπιονς λιγκ: κύπελλο πρωταθλητριών
~ Το κύπελλο πρωταθλητριών είναι μια διεθνής ποδοσφαιρική διοργάνωση στην οποία παίρνουν μέρος οι πρωταθλήτριες ομάδες.
           
σόου γούμαν: πρόσωπο που παρουσιάζει ψυχαγωγική εκπομπή ή πρόγραμμα
~ Η παρουσιάστρια του ψυχαγωγικού προγράμματος διακρίνεται για την άνεσή της στη ζωντανή επικοινωνία με το κοινό.
           
ρέφερι: διαιτητής αθλητικού αγώνα
~ Ο διαιτητής αποδοκιμάστηκε έντονα από τους φιλάθλους για τη μεροληπτική του στάση κατά τη διάρκεια του αγώνα.
                       
σταρ σύστεμ: το δίκτυο των μηχανισμών προβολής και αναδείξεως προσώπων (καλλιτεχνών, πολιτικών κ.λπ.), λ.χ. με συνεντεύξεις, εμφανίσεις στην τηλεόραση, κοσμικές εμφανίσεις, κατασκευασμένες φήμες στον Τύπο, ώστε να γίνονται γνωστοί στο κοινό, να καθιερωθούν ως σταρ.
~ Η σταδιοδρομία του συγκεκριμένου τραγουδιστή είναι καθαρά προϊόν των εγχώριων μηχανισμών προβολής και ανάδειξης προσώπων.

4. Οι λέξεις που ακολουθούν προέρχονται από ξένες γλώσσες και είτε έχουν ενταχθεί στο κλιτικό σύστημα της νεοελληνικής είτε όχι. Να αποδώσετε τη σημασία τους ή να βρείτε συνώνυμες λέξεις ή φράσεις για την καθεμία.

αλτρουισμός: φιλαλληλία, η ανιδιοτελής μέριμνα για τους άλλους, η συνειδητή άρνηση του ατομικού συμφέροντος προς όφελος του συλλογικού.
                       
γούστο: η αισθητική αντίληψη (κάποιου), το σύνολο των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την προσωπική αντίληψη κάποιου για το τι είναι ωραίο ή για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να γίνεται σε μια δεδομένη κατάσταση.
           
αριβισμός: καιροσκοπισμός, τυχοδιωκτισμός, η χρησιμοποίηση κάθε μέσου (θεμιτού και αθέμιτου) για τη γρήγορη ανάδειξη σε διάφορους χώρους.
                       
κρετίνος: για πρόσωπο ηλίθιο, μειωμένης αντίληψης ή αγροίκο [γαλλικά crétin, προσωνυμία που δόθηκε σε νοητικώς καθυστερημένα άτομα, τα οποία κατοικούσαν στις Άλπεις, με τη σημασία «αγαθιάρης, χαζούλης»]. 
           
σκαμπρόζικος: πικάντικος, πιπεράτος, αυτός που έχει χαριτωμένο ερωτικό και σκανδαλιστικό περιεχόμενο.
                       
κονσόρτσιουμ: οικονομική σύμπραξη επιχειρήσεων, εταιρειών, οργανισμών κ.λπ., που έχει σκοπό την οικονομική συνεργασία και την εκτέλεση ενός ορισμένου έργου και λύνεται μετά την περάτωση του έργου / συνεταιρισμός τραπεζών που διενεργεί εμπορικές ή χρηματιστηριακές πράξεις για λογαριασμό όλων των συμβαλλόμενων μελών του· κυρίως δραστηριοποιείται στην περίπτωση χορήγησης δανείων σε χώρες που προσφεύγουν σε εξωτερικό δανεισμό.
           
μποϊκοτάζ: εμπορικός αποκλεισμός προϊόντων (σε ιδιωτικό ή σε διεθνές επίπεδο) ή πολιτών άλλης επικράτειας (σε διεθνές επίπεδο) ως ένδειξη αποδοκιμασίας ή αντιθέσεως που στρέφεται εναντίον των οικονομικών συμφερόντων εταιρείας, κράτους κ.λπ.
[γαλλικά boycottage < αγγλικά boycott, από το όνομα του Άγγλου γαιοκτήμονα Charles Boycott (1823-97), ο οποίος ενοικίαζε γη στην Ιρλανδία και οι καλλιεργητές του αρνήθηκαν να εργαστούν γι’ αυτόν, επειδή δεν μείωνε τις χρεώσεις]
                       
κοντράστ: οπτική αντίθεση φωτός και σκιάς, ιδίως στις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, κεραμική κ.λπ.) και στη φωτογραφία / η ανάπτυξη οπτικής αντίθεσης σε εικόνα, που επιτυγχάνεται με την προσέγγιση των σκουρόχρωμων τόνων προς το μαύρο και των ανοιχτόχρωμων προς το λευκό έτσι, ώστε να μειώνεται η χρωματική ποικιλία. 
           
βερσιόν: παραλλαγή, εκδοχή
                       
μανιφέστο: γραπτή διακήρυξη με πολιτικό, κοινωνικό ή καλλιτεχνικό περιεχόμενο, όπου διατυπώνονται γενικές αρχές ενός κινήματος ή διαμαρτυρίες για τα κακώς κείμενα.
           
βερμπαλισμός: ρητορισμός, μεγαλοστομία, η χρησιμοποίηση στον λόγο ηχηρών λέξεων και εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων, χωρίς την απαιτούμενη σαφήνεια και ουσία.
                       
καμπάνια: εκστρατεία· η συστηματική, οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού για συγκεκριμένο θέμα.
           
γκάμα: η μεγάλη ποικιλία / πλήρης σειρά στοιχείων (μουσικών φθόγγων σε κλίμακα, χρωματικών αντιθέσεων στη ζωγραφική, συναισθημάτων κ.λπ.).
                       
εμιγκρέ: αυτοεξόριστος, πολιτικός φυγάς, εκπατριζόμενος· μετανάστης που αυτοβούλως εκπατρίζεται καταφεύγοντας σε ξένη χώρα λόγω των διωγμών που υφίσταται στη χώρα του ή λόγω των πολιτικών συνθηκών που επικρατούν εκεί.
           
γκροτέσκο: καλλιτεχνικό / αισθητικό είδος, που μέσα από το συνδυασμό αταίριαστων στοιχείων προκαλεί την αίσθηση του αλλόκοτου, του γελοίου, συνήθως με σκοπό τη διακωμώδηση ή τη σάτιρα.
                       
βέρος: αληθινός, γνήσιος (αυτόχθων, ντόπιος), αμιγής, πραγματικός, καθαρόαιμος
           
κόμπλεξ: σύμπλεγμα· σύνολο αλληλοσυνδεόμενων, συναισθηματικά φορτισμένων ιδεών, επιθυμιών και παρορμήσεων, που μπορεί να είναι ολικώς ή μερικώς καταπιεσμένες, αλλά επηρεάζουν τις αντιλήψεις, τις σχέσεις και τη συμπεριφορά του ατόμου.
                       
ασορτί: με ταιριαστό και αρμονικό τρόπο
           
ινκόγκνιτο: (για επίσημο ή διάσημο πρόσωπο) ιδιωτικά, χωρίς να ακολουθείται το επίσημο πρωτόκολλο / (για γνωστό, διάσημο πρόσωπο) μυστικά από τους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης, χωρίς να γίνεται γνωστή η ταυτότητα (κάποιου) / η μυστικότητα ως προς τις μετακινήσεις επίσημου ή διάσημου προσώπου.
                       
κλισέ: κάθε πολυχρησιμοποιημένη έκφραση, που έχει γίνει στερεότυπη για ορισμένη περίπτωση / η τυποποιημένη μορφή, ο συμβατικός τρόπος έκφρασης / κυριολεκτικά στην τυπογραφία: η μεταλλική ανάγλυφη πλάκα, με την οποία αναπαράγεται ό,τι είναι αποτυπωμένο πάνω της (κείμενο ή εικόνα).

5. Συχνά χρησιμοποιούμε, στην επίσημη κυρίως γλώσσα, ορισμένες φράσεις από τη λατινική. Σας δίνουμε τη σημασία μερικών από τις πιο συνηθισμένες. Εσείς να εντάξετε κάποιες από αυτές μέσα σε περιόδους λόγου.

ad hoc: γι’ αυτό· δηλώνει το ειδικό και κατάλληλο αλλά και τον κατάλληλο άνθρωπο.
~ Για την παραπομπή του τότε πρωθυπουργού σε δίκη απαιτήθηκε η ad hoc σύσταση ειδικού δικαστηρίου.

a posteriori: εκ των υστέρων· δηλώνει κρίση με βάση την εμπειρία.
~ Η a posteriori αξιολόγηση της κατάστασης, προσέφερε σημαντικά συμπεράσματα για τη μελλοντική διαχείριση ανάλογων περιπτώσεων.

a priori: εκ των προτέρων· δηλώνει κρίση πριν από την εμπειρία.
~ Είναι προκατειλημμένος, καθώς έχει σχηματίσει a priori άποψη για το συγκεκριμένο άτομο.

ave Caesar, morituri te salutant: χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν· πρόκειται για το χαιρετισμό των μονομάχων που περνούσαν κάτω από τον αυτοκρατορικό θώκο στο Κολοσσαίο. Χαρακτηρίζει την κατάπτωση των ανθρώπων που διακινδυνεύουν τη ζωή τους, για να τέρψουν τον αυτοκράτορα.

casus belli: αφορμή πολέμου· δηλώνει κάθε γεγονός που προκαλεί πόλεμο (χρησιμοποιείται και ειρωνικά για ιδιωτικές υποθέσεις).
~ Η Τουρκία έχει διαμηνύσει πως η επέκταση των χωρικών μας υδάτων θα αποτελέσει casus belli.

delenda Carthago: πρέπει να καταστραφεί η Καρχηδόνα. Έτσι τέλειωνε τους λόγους ο Kάτων· η φράση δηλώνει έμμονη ιδέα και σταθερή απόφαση.
~ Ο υπουργός οικονομικών δήλωσε για πολλοστή φορά πως όλες του οι προσπάθειες αποσκοπούν στην ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής· delenda Carthago.

dura lex, sed lex: σκληρός νόμος αλλά νόμος. Λέγεται για το νόμο ή τον κανόνα στον οποίο πρέπει κανείς να υποταγεί, έστω κι αν είναι σκληρός.
~ Δέχτηκε αδιαμαρτύρητα το υψηλό πρόστιμο από την Τροχαία, καθώς συμφωνεί κι ο ίδιος ότι dura lex, sed lex.

de facto: από την πράξη, έμπρακτα
~ Η de facto αναγνώριση του ψευδοκράτους μετά από τριάντα χρόνια συνεχούς κατοχής της περιοχής στην οποία βρίσκεται.

errare humanum est: «το πλανάσθαι είναι ανθρώπινον». Χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθεί πλάνη ή λάθος.
~ Ο μαθητής απολογούμενος για τη συμπεριφορά του συμπλήρωσε ευφυολογώντας: errare humanum est.

Hannibal ante portas: O Αννίβας προ των πυλών· ήταν η κραυγή απόγνωσης των Pωμαίων μετά τη μάχη των Kαννών. Χρησιμοποιείται για άμεσο κίνδυνο.
~ Στην ενδοκυβερνητική σύσκεψη ο πρωθυπουργός δήλωσε πως έπρεπε να λάβουν νωρίτερα υπόψη τους τη δυσαρέσκεια των πολιτών, τώρα Hannibal ante portas.

homo homini lupus: ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο. Σημαίνει πως οι άνθρωποι έχουν άγριες διαθέσεις ο ένας για τον άλλο εξαιτίας των ατομικών τους συμφερόντων.
~ Είναι σταθερά επιφυλακτικός απέναντι στους άλλους, μιας και θεωρεί πως homo homini lupus.

lapsus linguae: ολίσθημα (αμάρτημα) της γλώσσας· λέγεται για το σφάλμα που γίνεται από απροσεξία, όταν λέγεται άλλο αντί άλλου.
~ Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτήρισε εκ των υστέρων ως lapsus linguae το ατυχές του σχόλιο.

modus vivendi: τρόπος διαβίωσης· υπονοεί τη συμβιβαστική λύση σε διένεξη αντίθετων συμφερόντων, κυρίως πολιτικών.
~ Παρά τις αρχικές μας διαφωνίες, καταλήξαμε τελικά σ’ ένα modus vivendi.

o tempora! o mores!ω καιροί! ω ήθη! Αναφώνηση του Κικέρωνα με την οποία χαρακτηρίζει τη διαφθορά των ηθών της εποχής του.
~ Ο πατέρας αντικρίζοντας το νέο τατουάζ της κόρης του, αντί άλλου σχολίου, αναφώνησε: o tempora! o mores!

persona grata: προσφιλές πρόσωπο· στη διπλωματική γλώσσα δηλώνει ότι κάποιο πρόσωπο θα γίνει δεκτό με φιλική διάθεση από τη χώρα στην οποία είναι διαπιστευμένο. Συχνά χρησιμοποιείται και το: (χαρακτηρίστηκε…) persona non grata: όχι προσφιλές πρόσωπο.
~ Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών χαρακτηρίστηκε persona non grata, ύστερα κι  από τη νέα απρόσκλητη παρέμβαση της χώρας του.

primum vivere, deinde philosοphari: πρώτα να ζει κανείς και έπειτα να φιλοσοφεί· γνωμικό που λέγεται ειρωνικά για εκείνους που ασχολούνται με συζητήσεις και φιλοσοφίες, ενώ δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν ούτε το ψωμί τους.
~ Στα γεμάτα στόμφο λόγια του νεαρού φοιτητή, ο καθηγητής απάντησε λακωνικά: primum vivere, deinde philosοphari.

sic: έτσι· λέξη που μπαίνει μέσα σε παρένθεση στο μέσο ενός κειμένου ή στο τέλος ξένου χωρίου που παρατίθεται, για να δηλώσει ότι το πρωτότυπο είναι ακριβώς έτσι όπως δίνεται, με τα λάθη ή την παραδοξολογία του.
~ Στους υποτίτλους του ντοκιμαντέρ ανεγράφη «τροπικό κλήμα» (sic) και προφανώς δεν αναφερόταν σε αμπέλια...

sine qua nonκ τν ν οκ νευ
~ Η άρτια εκπαίδευση αποτελεί όρο sine qua non για την επαγγελματική σταδιοδρομία ενός ατόμου.

status quo: (πλήρες: in statu quo ante): η προγενέστερη κατάσταση (διπλωματική έκφραση, όταν δεν επέρχεται καμιά μεταβολή).
~ Μάχεται τεράστια συμφέροντα, τα οποία προσπαθούν να διατηρήσουν το status quo.

sui generis: του δικού του γένους, ιδιότυπος
~ Συχνά οι άνθρωποι που δεν τον γνωρίζουν καλά τον παρεξηγούν, μιας κι είναι άτομο sui generis.

summum jus, summa injuria: η υπερβολική δικαιοσύνη είναι υπερβολική αδικία· απόφθεγμα του Ρωμαϊκού δικαίου, που σημαίνει πως η αυστηρή επιβολή του νόμου συνεπάγεται πολλές φορές αδικία.
~ Η επιβολή του νόμου δεν είναι απαραίτητα και ηθικώς αποδεκτή· στην περίπτωση μάλιστα της άνεργης μητέρας summum jus, summa injuria.

timeo Danaos et dona ferentes: φοβούμαι τους Δαναούς, κι όταν ακόμη φέρνουν δώρα (αντίστοιχο με το: «Φοβο τος Δαναος κα δρα φέροντας»)· χρησιμοποιείται με την έννοια ότι πρέπει να προφυλαγόμαστε από έναν εχθρό, όσο γενναιόδωρος ή καλός κι αν φαίνεται κάποια στιγμή.
~ Το σχόλιο του εκπροσώπου των απεργών σχετικά με τις φαινομενικά γενναιόδωρες παραχωρήσεις της κυβέρνησης, προκειμένου να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις τους, ήταν: timeo Danaos et dona ferentes.

urbi et orbi: στην πόλη (τη Pώμη) και την οικουμένη, παντού
~ Η κυβέρνηση διακήρυξε urbi et orbi την πρόθεσή της να πατάξει τη φοροδιαφυγή.

vae victis: οαί τος ττημένοις (αλίμονο στους ηττημένους)· σημαίνει πως ο ηττημένος βρίσκεται στη διάθεση του νικητή.
~ Οι εμπόλεμοι γνωρίζουν πως πρέπει να κερδίσουν με κάθε τρόπο, γιατί διαφορετικά vae victis.

veni, vidi, vici: ήρθα, είδα, νίκησα· φράση του Καίσαρα με την οποία ανήγγειλε στη σύγκλητο την ταχύτητα με την οποία νίκησε το Φαρνάκη, βασιλιά του Πόντου το 47 π.Χ.. Χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εύκολη και γρήγορη επιτυχία.
~ Μετά τη σαρωτική του νίκη στις εκλογές, δήλωσε αυτάρεσκα: veni, vidi, vici.

verba volant, scripta manent: τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν· λατινική παροιμία για την αποδεικτική αξία που έχουν τα γραπτά.
~ Οι σημαντικές συμφωνίες πρέπει να γίνονται γραπτώς, διότι verba volant, scripta manent.

6. Να εντάξετε σε μία φράση καθέναν από τους παρακάτω γλωσσικούς όρους που προέρχονται από τη λατινική, αλλά χρησιμοποιούνται συχνά και στη γλώσσα μας.

1. curriculum vitae: βιογραφικό σημείωμα
~ Στην αίτηση για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν απαραίτητο κι ένα αναλυτικό curriculum vitae του υποψηφίου.

2. mea culpa: δικό μου λάθος· δικό μου το φταίξιμο· φράση με την οποία παραδέχεται κανείς το λάθος του δημόσια.
~ Ο υπουργός συμπλήρωσε χαρακτηριστικά: «Η αποτυχία του προγράμματος ήταν αναμφίβολα mea culpa».

3. mutatis mutandis: τηρουμένων των αναλογιών.
~ Η σύγχρονη οικονομική κρίση παρουσιάζει, mutatis mutandis, πολλές ομοιότητες με την κρίση της δεκαετίας του ’30.

4. de profundis: εκ βαθέων
~ Υπό το βάρος των τελευταίων γεγονότων προχώρησε σε μια de profundis εξομολόγηση στους φίλους του.

5. alter ego: το άλλο μου εγώ, ο άλλος μου εαυτός, αχώριστος φίλος ή πρόσωπο απόλυτης εμπιστοσύνης
~ Ο Ηλίας είναι το alter ego του Στέλιου.

6. de jure: δια νόμου· πολιτικός και διπλωματικός όρος που δηλώνει ότι πράξη, ενέργεια, κατάσταση, απαίτηση κ.λπ. είναι νόμιμη, συμφωνεί με τις απαιτήσεις της νομιμότητας / όρος του Διεθνούς Δικαίου που αναγνωρίζει δεδομένη πολιτική εξουσία ως τη μόνη νόμιμη εξουσία κράτους.
~ Το 1991 η Ελλάδα προχώρησε σε de jure αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ.   

7. in vivo: σε ζωντανό οργανισμό· για να δηλωθεί ότι ένα πείραμα, μία έρευνα κ.λπ. γίνεται μέσα σε έναν ζωντανό οργανισμό (αντίθετο: in vitro).
~ Προκειμένου να δοθεί έγκριση για την κυκλοφορία ενός φαρμάκου απαιτούνται in vivo δοκιμές.

7. Να επιλέξετε την κατάλληλη λατινική φράση από τις ακόλουθες και να συμπληρώσετε τα κενά.

a priori, sic, de facto, casus belli, lapsus linguae, sine qua non, sui generis, urbi et orbi, persona non grata, status quo

1. H υγεία είναι όρος sine qua non για τη σταδιοδρομία κάποιου.

2. Γίνεται προσπάθεια από ορισμένους κύκλους να ανατρέψουν το status quo στην περιοχή μας.

3. Έγραφε ο υποψήφιος καθηγητής: «υποβάλας (sic) το υπόμνημά μου».

4. Δεν μπορείς να συνεννοηθείς εύκολα μαζί του· πρόκειται για άνθρωπο sui generis.

5. Είναι αλήθεια ότι ο πρωθυπουργός της γειτονικής μας χώρας διακήρυξε urbi et orbi ότι αποδοκιμάζει τα γεγονότα.

6. Tο ψευδοκράτος των Τουρκοκυπρίων επιδιώκει να αναγνωριστεί de facto.

7. H χώρα μας αρνείται να δεχτεί τον κ. X.X., γιατί τον χαρακτήρισε persona non grata.

8. Παρόλο που ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε αυτή τη φράση lapsus linguae, πολλοί υποστηρίζουν ότι την είπε συνειδητά.

9. H Ελλάδα δήλωσε πως θα θεωρήσει casus belli κάθε παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου.

10. Είναι βέβαιο πως η απόφαση αυτή είχε ληφθεί a priori και χωρίς να μελετηθούν όλα τα δεδομένα.

Πηγή: Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη 

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...