Έκθεση
Β΄ Λυκείου: Πώς μπορούμε να
ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία
Η
κοινωνία μας ύστερα από τις τεράστιες αλλαγές
που έχουν συντελεστεί σε όλους τους
τομείς της ατομικής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας έχει γίνει
ιδιαίτερα πολυποίκιλη. Όχι άδικα γίνεται συχνά λόγος για μια
πολυφυλετική και πολυπολιτισμική
κοινωνία, στην οποία η ομαλή και αρμονική συμβίωση όλων των μελών είναι κάθε άλλο παρά αυτονόητη. Παλιές και
νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές
σε βάρος μειονοτικών ομάδων
επιβιώνουν και αναβιώνουν.
Σήμερα
υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της
προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για
άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή
περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι
απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα
ανθρώπων. Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε
στον ρατσισμό.
Το ουσιώδες, λοιπόν, ερώτημα που
τίθεται είναι τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, συνεργατικά, με αλληλοσεβασμό και κατανόηση, για να
προλαμβάνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες, σε ακραίες περιπτώσεις,
είναι δυνατό να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και για τα άτομα. Αρχικά,
οφείλουμε να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας στην
αυτοπειθαρχία, στον αυτοέλεγχο και στον αυτοσεβασμό. Τα παιδιά μιμητικά αναπαράγουν πολλές φορές τις
συμπεριφορές μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να είμαστε υγιή και θετικά πρότυπα
γι’ αυτά. Έπειτα, αποδεχόμαστε τα παιδιά μας ως ξεχωριστά και μοναδικά και
επαινούμε τις προσπάθειές τους. Η καταπίεση άλλων συχνά κάνει μερικούς να
αισθάνονται πιο σημαντικοί και ισχυροί. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό
τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις.
Επίσης, τα
διδάσκουμε -γονείς, δάσκαλοι, καθηγητές- να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των
άλλων και τα βοηθούμε να αποκτήσουν ενσυναίσθηση. Εξηγούμε την αδικία που
υφίσταται κάποιος, ο οποίος υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή προκατάληψης ή
ρατσισμού. Ενισχύουμε με τη στάση
μας τον σεβασμό και την ανοχή στις διαφορές, προσφέροντας ευκαιρίες για
αλληλεπίδραση με άτομα διαφόρων φυλών, εθνικοτήτων και θρησκευτικών απόψεων
(για παράδειγμα, συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες, διαθεματικές και
διεπιστημονικές δραστηριότητες παντός είδους, καλλιτεχνικές ενασχολήσεις,
συναυλίες κ.ά.). Ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τα μαθαίνουμε να επεμβαίνουν θετικά
με τη στάση τους και τα λόγια τους, όταν συναντούν ή παρατηρούν πράξεις ή
στάσεις ρατσιστικές.
Τέλος,
είναι επιτακτική ανάγκη να
κατανοήσουν τα παιδιά ότι μπορούν να
βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων
υιοθετώντας στάση σύμπνοιας και αλληλοσεβασμού. Αυτή η στάση παράλληλα
θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση και στον δημιουργικό συγχρωτισμό
ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας.
ενσυναίσθηση: Η ικανότητα να μπούμε στη θέση του
άλλου, να ταυτιστούμε συναισθηματικά μαζί του, χωρίς να χάσουμε την ακεραιότητά
μας
Σ. Σκλείδα, εφ. Ο Τύπος,
4.12.2013 (διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80
-100 λέξεις).
Η ομαλή συμβίωση των πολιτών σε μια πολυπολιτισμική
κοινωνία δυσχεραίνεται λόγω των προκαταλήψεων και του ρατσισμού. Είναι,
επομένως, αναγκαίο να προσπαθήσουμε από κοινού ν’ αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο
αυτό με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού. Είναι, συνάμα, σημαντικό να
δίνουμε με τη στάση μας το σωστό παράδειγμα στα παιδιά και να τους δείχνουμε
την αμέριστη αποδοχή μας, ώστε να υιοθετήσουν μια θετική εικόνα τόσο για τον
εαυτό τους όσο και για τους άλλους. Θα πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά την
ευαισθησία απέναντι στα συναισθήματα των άλλων και να ενισχύουμε την ανοχή τους
απέναντι στο διαφορετικό μέσα από ευκαιρίες αλληλεπίδρασης κι επαφής με άτομα
άλλων φυλών. Ενώ, τέλος, θα πρέπει να τα ενθαρρύνουμε να επεμβαίνουν όπου συναντούν
ρατσιστικές συμπεριφορές, τονίζοντας πως με τη θετική τους στάση μπορούν να
συνδράμουν στην καταπολέμηση του φαινομένου αυτού.
Β1. Ποιο είναι, σύμφωνα με την αρθρογράφο,
το βασικό ερώτημα που ανακύπτει σε σχέση με την πρόληψη ρατσιστικών
συμπεριφορών; (60 –80
λέξεις)
Το καίριο ερώτημα που προκύπτει σε
σχέση με την πρόληψη των ρατσιστικών συμπεριφορών είναι το ποια μπορεί να είναι
η συνεργατική δράση όλων των πολιτών προς αυτή την κατεύθυνση. Ερώτημα που
καθιστά σαφές πως η πρόληψη και η γενικότερη αντιμετώπιση του ρατσισμού δεν
μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δράση λίγων ατόμων, αλλά μόνο μέσα από συλλογική
προσπάθεια. Κάθε άνθρωπος, λοιπόν, οφείλει με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού
να οδηγήσει αρχικά τον εαυτό του στον αναγκαίο αυτοέλεγχο, προκειμένου να είναι
σε θέση να απορρίψει τις αναποτελεσματικές συμπεριφορές και να υιοθετήσει μια
πιο δεκτική στάση απέναντι στο διαφορετικό.
Β1. Με ποιους τρόπους πρέπει, σύμφωνα με
την αρθρογράφο, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης
ρατσιστικών συμπεριφορών;
(60 –80 λέξεις)
Τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να
υιοθετούν μια ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε πράξεις ή γενικότερα
φαινόμενα ρατσισμού. Θα πρέπει, δηλαδή, να μαθαίνουν πως τόσο με τα λόγια τους
όσο και με τη στάση τους μπορούν να παρέμβουν θετικά και να αποτρέψουν τέτοιου
είδους ρατσιστικές συμπεριφορές, όπου κι αν τις συναντούν. Είναι, άλλωστε, πολύ
σημαντικό να κατανοήσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν αποτελεσματικά
στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων, με την υιοθέτηση μιας
στάσης που να διαπνέεται από αλληλοσεβασμό και διάθεση σύμπνοιας. Στάση που
μπορεί να διασφαλίσει την αρμονική συνύπαρξη των ατόμων στις πολυπολιτισμικές
κοινωνίες της σύγχρονης εποχής.
Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου
ότι είναι σημαντικό να διδάσκουμε τα παιδιά « …να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα
των άλλων». (60 –80 λέξεις)
Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να
διδάσκονται τα παιδιά από νωρίς την αξία της ενσυναίσθησης∙ την αξία της
κατανόησης και του σεβασμού απέναντι στα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Αν ο
άλλος άνθρωπος γίνεται αντιληπτός ως ένα πρόσωπο που βιώνει με πόνο τις αδικίες
και τις διακρίσεις που σημειώνονται εις βάρος του, είναι ευκολότερο να γίνει
κατανοητό γιατί πρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευαισθησία απέναντι στα άτομα που
έρχονται διαρκώς αντιμέτωπα με τον ρατσισμό. Είναι ευκολότερο ν’ αντιληφθούν τα
παιδιά τον αντίκτυπο που έχουν οι αρνητικές συμπεριφορές στα συναισθήματα και
στην ψυχή των άλλων ανθρώπων.
Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου
ότι «τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες
να αποκτήσουν προκαταλήψεις».
(60 –80 λέξεις)
Τα παιδιά που αισθάνονται πως γίνονται
πλήρως αποδεκτά από τους γονείς τους, αλλά και από τον κοινωνικό τους περίγυρο,
γι’ αυτό ακριβώς που είναι, αποκτούν θετική εικόνα τόσο για τον εαυτό τους όσο
και για τους άλλους. Δεν βιώνουν τα αρνητικά εκείνα συναισθήματα που είναι τόσο
συνηθισμένα σε ανθρώπους που έχουν καταπιεστεί ή έχουν βιώσει την απόρριψη, και
τα οποία τους εξωθούν στη συνέχεια ν’ αντιμετωπίσουν με αντίστοιχα αρνητικό
τρόπο τους άλλους. Βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό τους κι είναι,
έτσι, πιο πιθανό να έχουν μια θετική στάση αποδοχής απέναντι στο διαφορετικό.
Β2. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε
παράγραφο του κειμένου.
1η παράγραφος: Η συμβίωση
στην πολυπολιτισμική κοινωνία του σήμερα δυσχεραίνεται λόγω του ρατσισμού.
2η παράγραφος: Πώς ορίζονται
οι έννοιες: προκατάληψη, στερεότυπα και ρατσισμός.
3η παράγραφος: Πώς μπορούμε
να αντιμετωπίσουμε από κοινού τον ρατσισμό.
4η παράγραφος: Η ενίσχυση
της ενσυναίσθησης των παιδιών ως αποτρεπτικό μέσο για τον ρατσισμό.
5η παράγραφος: Η σύμπνοια
και ο αλληλοσεβασμός ως ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε φαινόμενα
ρατσιστικής συμπεριφοράς.
Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην
τρίτη (Το ουσιώδες… προκαταλήψεις) και την τέταρτη παράγραφο (…ρατσιστικές) του
κειμένου;
Η συνοχή μεταξύ των παραγράφων αυτών
επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης».
Β2β. Να εντοπίσετε τη σχέση συνοχής.
Το επίρρημα «επίσης» υποδηλώνει
προσθήκη∙ καταγραφή, δηλαδή, συμπληρωματικών σκέψεων σε σχέση με όσα έχουν ήδη
αναφερθεί στην προηγούμενη παράγραφο.
Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στη
δεύτερη (Σήμερα… ρατσισμό) και την τρίτη παράγραφο (Το… προκαταλήψεις) του
κειμένου;
Η συνοχή μεταξύ των δύο παραγράφων
επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «λοιπόν», καθώς και με τη φράση
«τέτοιου είδους συμπεριφορές».
Β2β. Να αναφέρετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται.
Το επίρρημα «λοιπόν» δηλώνει την
καταγραφή συμπεράσματος, ενώ με τη φράση «τέτοιου είδους συμπεριφορές»
δηλώνεται πως γίνεται λόγος για τις στάσεις και τις συμπεριφορές που
αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, σε σχέση με τις οποίες προκύπτει και το
συμπέρασμα αυτής της παραγράφου.
Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της
δεύτερης παραγράφου (Σήμερα… ρατσισμό.) του κειμένου;
Θεματική περίοδος: Σήμερα
υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της
προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού.
Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η
προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια
συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη
αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα
είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων.
Κατακλείδα: Όταν
ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.
Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις
λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: γίνεται συχνά λόγος,
προκατάληψη, αρνητικές συνέπειες, καταπολέμηση, στάση.
(Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον
αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)
Γίνεται συχνά λόγος για τις
προκαταλήψεις και τις αρνητικές συνέπειες που έχουν στη διαμόρφωση ρατσιστικών
συμπεριφορών, χωρίς εντούτοις να υπάρχει κάποια σχετική μέριμνα για τη
συστηματική καταπολέμησή τους. Είναι όμως απαραίτητο, αν θέλουμε πραγματικά ν’
απαλλαγούμε από τον στερεοτυπικό τρόπο θέασης του κόσμου, όπως αυτός προβάλλει
μέσα από τις ποικίλες προκαταλήψεις, να επιχειρήσουμε την εκ βάθρων εκρίζωση
αυτών των αναχρονιστικών και επιζήμιων αντιλήψεων και απόψεων.
Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις
λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: αλλαγές, σχετίζεται
με, πληθυσμιακή ομάδα, αρνητικές συνέπειες, κοινωνία.
(Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον
αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)
Οι προκαταλήψεις, οι εκ των προτέρων
δηλαδή διαμορφωμένες απόψεις για ό,τι σχετίζεται μια ορισμένη πληθυσμιακή
ομάδα, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστική μελέτη και διερεύνηση των πραγμάτων,
επιφέρουν ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα της κοινωνικής
συμβίωσης. Οδηγούν, μεταξύ άλλων, στη διαμόρφωση δυσμενούς προδιάθεσης απέναντι
στα άτομα αυτά και, άρα, αυξάνουν το ενδεχόμενο άδικων ή και βίαιων
συμπεριφορών εις βάρος τους. Αποτελεί, επομένως, αδήριτη ανάγκη το αίτημα για
δραστική αντιμετώπιση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, προκειμένου να
υπάρξει μια ουσιαστική αλλαγή στο πώς γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητα από
τους πολίτες.
Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις του
κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο
κείμενο: συμβίωση, γενικεύσεις, αναπαράγουν, ενισχύουμε, καταπολέμηση. (Μπορείτε
να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος,
το πρόσωπο κλπ.)
- Είναι πολύ κουραστική η συμβίωση μ’
έναν τόσο παράξενο άνθρωπο.
- Το να λες ότι όλοι οι άντρες είναι
ίδιοι κρίνοντας από μια-δυο περιπτώσεις αποτελεί αφελή γενίκευση.
- Η κοινωνία αναπαράγει τα ίδια
στερεότυπα για τα δύο φύλα.
- Τα πρόσφατα γεγονότα ενισχύουν τους
φόβους μου.
- Ο αγώνας για την καταπολέμηση της
φοροδιαφυγής στη χώρα μας παρεμποδίζεται από την έλλειψη αποτελεσματικών
ελεγκτικών μηχανισμών.
Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις
λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: έχουν συντελεστεί, πολυπολιτισμική
κοινωνία, αλληλοσεβασμό, επιτακτική ανάγκη, παιδιά. (Μπορείτε
να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το
γένος, το πρόσωπο κλπ.).
Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη
σύνθεση των περισσότερων σύγχρονων κοινωνιών με τη συνύπαρξη πλέον σε αυτές
ποικίλων εθνοτήτων, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την εδραίωση ενός κλίματος
αλληλοσεβασμού και αποδοχής, προκειμένου η συμβίωση των ανθρώπων να είναι
αρμονική. Είναι, μάλιστα, ιδιαιτέρως σημαντικό να υπάρξει σχετική μέριμνα, ώστε
τα παιδιά να μαθαίνουν από νωρίς τη σημασία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων
ανεξάρτητα από τις πιθανές διαφοροποιήσεις στην εθνικότητα ή τη θρησκεία,
προκειμένου να περιοριστούν στο μέλλον δραστικά τα φαινόμενα ρατσιστικών
συμπεριφορών.
Γ2. «Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον
εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις».
Γ2α. Στην παραπάνω
περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.
Η αναφορική
πρόταση είναι η ακόλουθη: «που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους».
Γ2β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική
ή παραθετική / προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
Η αναφορική πρόταση είναι
προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει
(τα παιδιά) και γι’ αυτό δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.
Γ2α. «…Παλιές και νέες προκαταλήψεις,
αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος
μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν. …»
Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην
παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.
Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική,
καθώς η λέξη βάρος, στη φράση «σε βάρος» υποδηλώνει πως κάτι συμβαίνει εναντίον
κάποιου.
Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη βάρος.
Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά/δηλωτικά και στη δεύτερη
μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.
- Έπεσε πάνω του με όλο του το βάρος
και τον έριξε κάτω.
- Υπό το βάρος των νέων εξελίξεων, ο
υπουργός αναγκάστηκε να παραιτηθεί.
Γ2α. «Αυτή η στάση παράλληλα θα
οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση… ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών
κοινωνιών μας».
Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην
παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.
Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική.
Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Η λέξη «στάση» που σε κυριολεκτικό
επίπεδο δηλώνει τη θέση του σώματος, σε μεταφορικό επίπεδο, όπως συμβαίνει εδώ,
σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται κανείς. Συνάμα, η λέξη
«σύμπλευση» κυριολεκτικά σημαίνει την πλεύση προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ σε
μεταφορική χρήση, όπως στη συγκεκριμένη πρόταση, σημαίνει ταύτιση στον τρόπο
σκέψης και δράσης των ατόμων.
