Κώστας Μόντης «Θέμα για διήγημα»

James John Hill

Κώστας Μόντης «Θέμα για διήγημα»

Τέσσερα ξιπόλητα παιδιά

ήρθαν να δουν τη μητέρα τους στο Νοσοκομείο.

Είναι γύρω απ’ το κρεβάτι της.

Και δεν μιλούν.

Τι να πουν; Δεν ξέρουν τι να πουν.

Μιλά εκείνη. Μιλά διαρκώς εκείνη.

Και τα ρωτά και τα ρωτά

χωρίς να περιμένει απάντηση

και τους πασπατεύει τα κεφάλια.

Έπειτα τους δίνει τέσσερις καραμέλες

που της τις πρόσφερε χτες μια άλλη άρρωστη

και τις φύλαξε

(Της είχε πει: «Μπορώ να πάρω τέσσερις;»).

Όταν χτύπησε το κουδούνι τα παιδιά έφυγαν,

τα δυο μεγάλα έσερναν τα δυο μικρά κι έφυγαν.

Ξιπόλητα καθώς ήταν, σιωπηλά καθώς ήταν,

έφυγαν σα γατάκια.

Μα δεν έφυγαν αμέσως απ’ το Νοσοκομείο,

έμειναν πολλή ώρα ακόμα στην αυλή.

Κι η μητέρα όλο και ρωτά τις νοσοκόμες

αν τα βλέπουν απ’ το μπαλκόνι,

όλο και ρωτά.

[Κώστας Μόντης, Συμπλήρωμα των Στιγμών, Λευκωσία, 1960]

Ο Κώστας Μόντης αντλεί συχνά το υλικό της ποίησής του από την καθημερινότητα κι από τις μικρές εκείνες στιγμές που, αν και δεν αφορούν εντυπωσιακά ή σημαντικά κατορθώματα, εμπεριέχουν, εντούτοις, τον ηρωισμό και το μεγαλείο των απλών ανθρώπων∙ των ανθρώπων της βιοπάλης και της φτωχολογιάς, που δίνουν το δικό τους διαρκή και δύσκολο αγώνα, φανερώνοντας εν τέλει πως διαθέτουν τεράστια αποθέματα ψυχικού σθένους. Έτσι, αν οι «ήρωες» των ποιημάτων του Μόντη είναι κάποτε ανώνυμοι και άσημοι, αυτό δεν σημαίνει πως τα δικά τους επιτεύγματα -κι η επιβίωση υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες είναι ένα από αυτά- έχουν λιγότερη αξία από τις πράξεις των μεγάλων ανδρών. Θα πρέπει, άλλωστε, να καταστεί σαφές πως χωρίς την αυτοθυσία και την καρτερικότητα των απλών ανθρώπων του λαού, δεν είναι εφικτό κανένα «μεγάλο» έργο και κανένα ιστορικό κατόρθωμα.

Στο συγκεκριμένο ποίημα ο Μόντης επιλέγει σκοπίμως τον τίτλο «Θέμα για διήγημα», καθώς ό,τι μας παρουσιάζει είναι επί της ουσίας ένα αφηγηματικό στιγμιότυπο, το οποίο αν αποκτούσε όλες τις αναγκαίες λεπτομέρειες για την πληρέστερη κατανόηση της κατάστασης του ηρωικού προσώπου -της νοσηλευόμενης μητέρας-, θα μπορούσε ν’ αναπτυχθεί σ’ ένα συγκινητικό διήγημα. Ο Μόντης, ωστόσο, επιλέγει την ποιητική φόρμα για τη μικρή αυτή ιστορία, αντιλαμβανόμενος, προφανώς, πως καμία άλλη πληροφορία δεν είναι αναγκαία για να αποδοθεί αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία∙ η απόλυτη, δηλαδή, αφοσίωση της μητέρας στα παιδιά της.   

«Τέσσερα ξιπόλητα παιδιά

ήρθαν να δουν τη μητέρα τους στο Νοσοκομείο.

Είναι γύρω απ’ το κρεβάτι της.

Και δεν μιλούν.

Τι να πουν; Δεν ξέρουν τι να πουν.»

Η αρχική κιόλας εικόνα του ποιήματος με τα τέσσερα ξυπόλυτα παιδιά, μας παραπέμπει σε μια φτωχική πολύτεκνη οικογένεια, για την οποία η ασθένεια της μητέρας -ιδίως αν απειλεί τη ζωή της- είναι ένα βαρύτατο πλήγμα, καθώς δεν υπάρχει κανείς να μεριμνήσει για τη φροντίδα αυτών των παιδιών.

Τα παιδιά στέκουν γύρω απ’ το κρεβάτι της νοσηλευόμενης μητέρας τους, μα δεν μιλούν∙ δεν ξέρουν τι να πουν και πώς να ερμηνεύσουν το γεγονός πως η πάντοτε παρούσα μητέρα τους βρίσκεται τώρα καθηλωμένη σ’ αυτό το νοσοκομειακό κρεβάτι. Κι είναι η αδυναμία αυτή των παιδιών να μιλήσουν και να εκφράσουν όσα σκέφτονται που δημιουργεί τη δυσοίωνη αίσθηση πως ίσως η ασθένεια της μητέρας να είναι σοβαρή. Ίσως ό,τι προκαλεί τη σιωπή των παιδιών να είναι ο φόβος πως η μητέρα τους δεν πρόκειται να σηκωθεί ξανά απ’ το κρεβάτι αυτό.

«Μιλά εκείνη. Μιλά διαρκώς εκείνη.

Και τα ρωτά και τα ρωτά

χωρίς να περιμένει απάντηση

και τους πασπατεύει τα κεφάλια.»

Η μητέρα, πάντως, των παιδιών δεν αφήνει τη σιωπή τους αυτή να τραπεί σε αμηχανία, αφού έχει, ούτως ή άλλως, η ίδια τόσα να τους ρωτήσει, για το πώς περνούν, για το αν προσέχουν, για πλείστες τόσες λεπτομέρειες που θέλει μια μητέρα να γνωρίζει για την καθημερινότητα των παιδιών της. Κι όλο τα ρωτά και τα ρωτά, χωρίς καθόλου να την προβληματίζει ή να την αποθαρρύνει η έλλειψη απαντήσεων, αφού πολύ περισσότερο κι από τις όποιες απαντήσεις εκείνο που την ενδιαφέρει είναι να χορτάσει τα πρόσωπά τους∙ να τα δει και να τ’ αγγίξει. Τους πασπατεύει, έτσι, συνεχώς τα κεφάλια, σαν να μπορούσε μέσα από αυτό το χάδι να τους περάσει όλη την αγάπη και την έγνοια της∙ σαν να μπορούσε με αυτό το άγγιγμα να τους απαλύνει κάθε φόβο κι ανησυχία, διαβεβαιώνοντάς τους πως εκείνη -ό,τι κι αν συμβεί- θα είναι πάντοτε πλάι τους.

Η μητέρα είναι, προφανώς, καιρό μέσα στο νοσοκομείο γι’ αυτό κι η θέλησή της να λάβει ό,τι περισσότερο μπορεί απ’ την όψη και την παρουσία των παιδιών της, εκδηλώνεται με τόσο έντονο τρόπο. Της λείπουν πολύ, κι η έλλειψη αυτή γίνεται ένα με την ανησυχία της για την υγεία τους και για το πώς καλύπτουν τις ανάγκες τους, γι’ αυτό κι οι ερωτήσεις της συνοδεύονται από αλλεπάλληλα χάδια στο κεφάλι τους.

«Έπειτα τους δίνει τέσσερις καραμέλες

που της τις πρόσφερε χτες μια άλλη άρρωστη

και τις φύλαξε

(Της είχε πει: «Μπορώ να πάρω τέσσερις;»).»

Η φτωχή μητέρα, παρά το γεγονός πως δεν μπορεί πια να προσφέρει την παρουσία της και τη φροντίδα της στα παιδιά της, δεν παύει στιγμή να τα σκέφτεται και να βάζει τις δικές τους πιθανές ανάγκες πάνω απ’ τις δικές της. Έτσι, όταν μια άλλη άρρωστη της προσφέρει καραμέλες, η πρώτη της σκέψη είναι να πάρει για τα παιδιά της, κι όχι για εκείνη. Κι αν οι καραμέλες μοιάζουν ίσως σαν κάτι το ασήμαντο, για τη φτωχή εκείνη μητέρα είναι -όσο μηδαμινό-, τουλάχιστον κάτι που μπορεί να δώσει στα παιδιά της, για να τους δείξει, με τη συμβολική αυτή κίνηση, πως πάντοτε η σκέψη της βρίσκεται κοντά τους.

Η μητέρα αυτή ακόμη και τη στιγμή της ασθένειάς της, διόλου δεν σκέφτεται τον εαυτό της∙ μόνη της έγνοια και ανησυχία είναι τα παιδιά της. Το τι θα συμβεί στην ίδια θα την απασχολεί, το δίχως άλλο, σε σχέση κυρίως με το τι θα απογίνουν τα μικρά της, αν η ίδια δεν μπορέσει να επιστρέψει κοντά τους.

«Όταν χτύπησε το κουδούνι τα παιδιά έφυγαν,

τα δυο μεγάλα έσερναν τα δυο μικρά κι έφυγαν.

Ξιπόλητα καθώς ήταν, σιωπηλά καθώς ήταν,

έφυγαν σα γατάκια.»

Το κουδούνι που σηματοδοτεί το πέρας του επισκεπτηρίου, αναγκάζει τα παιδιά να διακόψουν τη σύντομη αυτή επίσκεψη στη μητέρα τους και να φύγουν. Τα μεγαλύτερα, μάλιστα, αναγκάζονται να σύρουν τα δύο μικρότερα, που προφανώς δεν ήθελαν να την αποχωριστούν τόσο γρήγορα. Εντούτοις, έτσι ξυπόλυτα που ήταν κι έτσι σιωπηλά που ήταν, έφυγαν χωρίς ν’ ακούγονται, σαν γατάκια που κινούνται αργά κι αθόρυβα.

«Μα δεν έφυγαν αμέσως απ’ το Νοσοκομείο,

έμειναν πολλή ώρα ακόμα στην αυλή.

Κι η μητέρα όλο και ρωτά τις νοσοκόμες

αν τα βλέπουν απ’ το μπαλκόνι,

όλο και ρωτά.»

Τα παιδιά, βέβαια, αν και αναγκάστηκαν να φύγουν απ’ το δωμάτιο της μητέρας τους, δεν έφυγαν αμέσως απ’ το νοσοκομείο. Παρέμειναν για ώρα στην αυλή, έστω κι αν δεν μπορούσαν να τη βλέπουν, εκφράζοντας μ’ αυτό τον τρόπο την αγάπη τους για εκείνη και φανερώνοντας πως δίχως εκείνη ένιωθαν σαν χαμένα. Δεν είχαν, άλλωστε, λόγο να θέλουν να επιστρέψουν στο σπίτι τους, αφού χωρίς την παρουσία της μητέρας τους, το σπίτι τους δεν μπορούσε να είναι πια το ίδιο. Έμειναν, λοιπόν, για πολλή ώρα στην αυλή, για να νιώθουν πως βρίσκονται έστω όσο πιο κοντά γινόταν στη μητέρα τους.

Κι εκείνη που δεν ήταν καν σε θέση να σηκωθεί απ’ το κρεβάτι της, ρωτούσε ξανά και ξανά τις νοσοκόμες, αν τα έβλεπαν απ’ το μπαλκόνι κι αν ήταν ακόμη εκεί.

Οδυσσέας Ελύτης «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι»

Dorina Costras

Οδυσσέας Ελύτης «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι»

Το τραγούδι περιλαμβάνεται στη συλλογή «Τα ρω του έρωτα». Στον Πρόλογο του βιβλίου του ο Οδυσσέας Ελύτης έγραψε για τα τραγούδια αυτά: «Οι άγγελοι τραγουδάνε. Και οι ερωτευμένοι επίσης. Πίσω από κάθε ανάταση, από κάθε μεράκι, μια κιθάρα περιμένει έτοιμη να πάρει τα λόγια και να τα ταξιδέψει από χείλη σε χείλη. Δεν είναι λίγο αυτό. Είναι η χαρά να δίνεις χαρά στους άλλους, είναι αυτό που μας βαστάει στη ζωή. Γι’ αυτό, κοντά στα ποιήματά μου, δοκίμασα να γράψω και μερικά τραγούδια».

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τ’ άγριο μαλλί σου στην τρικυμία

το ραντεβού μας η ώρα μία

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τα μαύρα μάτια σου το μαντίλι

την εκκλησούλα με το καντήλι

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

με τα μισόλογα τα σβησμένα

τα καραβόπανα τα σχισμένα

Μες στις αφρόσκονες και τα φύκια

όλα τα πήρε τα πήγε πέρα

τους όρκους που έτρεμαν στον αέρα

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι

Στο τραγούδι αυτό ο Οδυσσέας Ελύτης παρουσιάζει με τρόπο ελλειπτικό εικόνες και στιγμιότυπα μιας έντονης αλλά σύντομης ερωτικής σχέσης, η οποία γεννήθηκε -πιθανώς- κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, μα δεν κατάφερε να διαρκέσει περισσότερο απ’ όσο η ευδαιμονική αυτή εποχή. Όπως, άλλωστε, δηλώνει ο στίχος μοτίβο του τραγουδιού: «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι», κάτι που σημαίνει πως με το τέλος του καλοκαιριού τελείωσαν κι όλες οι όμορφες στιγμές αυτής της σχέσης και επήλθε η οδύνη του χωρισμού.

Ιδιαίτερο γνώρισμα του τραγουδιού αυτού είναι ο κατακερματισμός της ερωτικής σχέσης σε μεμονωμένες εικόνες, που συνενώνονται εδώ σ’ ένα κολλάζ ευτυχισμένων στιγμών, με συνεκτικό γνώρισμα το ότι συνέβησαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που ήδη πέρασε και πως δεν πρόκειται να βιωθούν ξανά, εφόσον το ζευγάρι έχει πια χωρίσει. Εικόνες που καταγράφουν υπό μία έννοια τις πιο ιδιαίτερες στιγμές απ’ όσες χάρισε η σχέση αυτή στο ποιητικό υποκείμενο ή τις στιγμές εκείνες που του έμειναν για κάποιο λόγο χαραγμένες πιο έντονα στη μνήμη.

«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τ’ άγριο μαλλί σου στην τρικυμία

το ραντεβού μας η ώρα μία»

  

Η πρώτη εικόνα του ποιήματος με την αναφορά στην τρικυμία της θάλασσας μοιάζει να μην ανήκει στην περίοδο του καλοκαιριού, μπορεί, ωστόσο, να αιτιολογηθεί, αν συσχετιστεί με τα μελτέμια και την αναστάτωση που προκαλούν στη θάλασσα. Μαζί, πάντως, με τη θάλασσα, ο άνεμος ανακατεύει και «αγριεύει» τα μαλλιά της κοπέλας, προσφέροντας στον ποιητή μια ιδιαιτέρως γοητευτική εικόνα.

Τα αγριεμένα μαλλιά της κοπέλας, όπως και το ραντεβού τους στη μία, που προσέφερε στον ποιητή αισθήματα αδημονίας, καθώς ανυπομονούσε να βρεθεί κοντά της, συνιστούν πια γλυκόπικρες αναμνήσεις για το ποιητικό υποκείμενο, καθώς φεύγοντας το καλοκαίρι τα πήρε όλα αυτά μαζί του, αφήνοντας πίσω του μόνο τη νοσταλγία και την επίγνωση πως τίποτε δεν θα είναι ξανά όπως πριν.

«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τα μαύρα μάτια σου το μαντίλι

την εκκλησούλα με το καντήλι»

Το καλοκαίρι πήρε μαζί του και τα μαύρα μάτια της κοπέλας, που τόσο συγκινούσαν τον ποιητή, όπως και το μαντίλι που εκείνη φορούσε, όταν οι δυο τους συναντήθηκαν σε μια εκκλησούλα με το χαρακτηριστικό αναμμένο καντήλι.

Ο ποιητής γνωρίζει πως δεν θα έχει πια τη δυνατότητα να αντικρίσει τα μάτια της αγαπημένης του και πως ό,τι του απομένει είναι η ανάμνησή τους∙ όπως κι η ανάμνηση των στιγμών που οι δυο τους πέρασαν μαζί.

«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι»

Το δίστιχο αυτό, που αποτελεί το ρεφραίν του τραγουδιού, καταγράφει την απώλεια εκείνη που θλίβει περισσότερο το ποιητικό υποκείμενο, καθώς ό,τι θα του λείψει περισσότερο είναι ακριβώς αυτή η μεταξύ τους οικειότητα που τους επέτρεπε να βαδίζουν μαζί χέρι με χέρι, και να χαίρονται ο ένας τη συντροφιά του άλλου.

Στην πρώτη οκτάστιχη στροφή του τραγουδιού παρατηρούμε πως ακολουθείται εναλλαγή σταυρωτής και ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας, καθώς στους πρώτους τέσσερις στίχους ομοιοκαταληκτούν ο πρώτος με τον τέταρτο κι ο δεύτερος με τον τρίτο (αββα), ενώ στους τέσσερις επόμενους ομοιοκαταληκτούν ο πέμπτος με τον έκτο και ο έβδομος με τον όγδοο (γγδδ).

Το μέτρο του τραγουδιού είναι δακτυλικό (μια τονισμένη συλλαβή ακολουθείται από δύο άτονες), ενώ οι στίχοι είναι δεκασύλλαβοι παροξύτονοι, καθώς η προτελευταία συλλαβή είναι τονισμένη: «Ό  λα  τα / πή ρε το / κα λο καί / ρι».

«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

με τα μισόλογα τα σβησμένα

τα καραβόπανα τα σχισμένα»

Το καλοκαίρι πήρε μαζί του και τα σβησμένα μισόλογα του ζευγαριού∙ τις υπονοούμενες ή μισοειπωμένες ερωτικές εκείνες ομολογίες, που μη έχοντας το προνόμιο του χρόνου, ώστε να αποκτήσουν πραγματική υπόσταση και βάθος, δεν μπορούσαν να ειπωθούν με πλήρη ειλικρίνεια. Πρόκειται, άλλωστε, για μια σχέση που προέκυψε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η οποία, παρά την όποια έντασή της, δύσκολα θα μπορούσε να επιβιώσει πέραν της θερινής περιόδου, όταν οι δυο τους θα έπρεπε να επιστρέψουν στην κανονικότητα των καθημερινών τους υποχρεώσεων και πιθανώς σε διαφορετικές περιοχές της χώρας.

Τα σβησμένα λόγια του ζευγαριού, των οποίων η διάρκεια υπήρξε ελάχιστη, παραλληλίζονται με τα σχισμένα από τη δύναμη του ανέμου καραβόπανα, φέρνοντας στη σκέψη του αναγνώστη την αδυναμία του πρόσκαιρου αυτού ειδυλλίου να αντέξει τις πιέσεις της πραγματικότητας. Μόλις οι διακοπές του καλοκαιριού τελείωσαν, σηματοδοτώντας την επιστροφή των δύο ερωτευμένων στις συνήθεις υποχρεώσεις και ασχολίες τους, φάνηκε πόσο αδύνατο υπήρξε το να διατηρήσουν τη μεταξύ τους σχέση.

«Μες στις αφρόσκονες και τα φύκια

όλα τα πήρε τα πήγε πέρα

τους όρκους που έτρεμαν στον αέρα»

Το προσωποποιημένο καλοκαίρι, όπως ακριβώς τα ισχυρά μελτέμια αναταράζουν το νερό και στροβιλίζουν τον αφρό των κυμάτων και τα φύκια της θάλασσας, παρέσυρε μαζί του και πήγε πέρα μακριά τον ήχο από τους όρκους των δύο νέων∙ παρέσυρε τον ήχο από τα λόγια τους που έτρεμαν στον αέρα, όπως τρέμει καθετί το πρόσκαιρο, που δεν έχει πραγματική δύναμη και σταθερότητα. Με μια έξοχη οπτική και ηχητική εικόνα ο ποιητής κατορθώνει να αποδώσει το ανυπόστατο και το παροδικό των όρκων που προκύπτουν από τους θερινούς αυτούς έρωτες, οι οποίοι γεννιούνται υπό το ευδαιμονικό φως του καλοκαιριού και τρέφονται από την ξεγνοιασιά και την ευτυχία της θερινής ραστώνης, μα δεν μπορούν να επιβιώσουν στις συνθήκες της πραγματικής ζωής.

Οι δύο νέοι μπορεί να παρασύρθηκαν από την ένταση των συναισθημάτων τους κι από τον ενθουσιασμό που τους προκάλεσε η ερωτική αυτή γνωριμία, και να θεώρησαν πως βιώνουν έναν αληθινό και σταθερό έρωτα, μα στην πραγματικότητα ό,τι έζησαν ήταν παροδικό και βασίστηκε κυρίως στην ανεμελιά και την ομορφιά του καλοκαιριού, γι’ αυτό και δεν κατάφερε να διατηρηθεί πέρα από το τέλος του καλοκαιριού.

«Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι»

Το τραγούδι κλείνει με την εμφατική επανάληψη του ρεφραίν∙ με την εικόνα των δύο νέων που βαδίζουν χέρι με χέρι και πιθανώς κάνουν σχέδια για το κοινό τους μέλλον, αγνοώντας εκείνη τη στιγμή πως ό,τι έχουν να ζήσουν μαζί είναι μόνο και μόνο οι ελάχιστες αυτές στιγμές του καλοκαιριού.

Στο δεύτερο οκτάστιχο του τραγουδιού παρατηρούμε πως ο ποιητής ακολουθεί ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία -ο δεύτερος ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο, ο πέμπτος με τον έκτο και ο έβδομος με τον όγδοο-, αφήνει, ωστόσο, ανομοιοκατάληκτους τον πρώτο και τον τέταρτο στίχο.  

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Το κοινό των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Το κοινό των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Υπάρχει η άποψη πως η συντριπτική πλειονότητα των στελεχών των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (στο εξής ΜΜΕ) αντιλαμβάνεται το κοινό τους ως μια «μάζα κοινών ή μέσων ανθρώπων», των οποίων το πολιτιστικό επίπεδο θεωρείται χαμηλό. Το κοινό αυτό αποτελείται από άντρες και γυναίκες, από τους οποίους λείπει κάθε πολιτική ή πνευματική ανησυχία και προβληματισμός. Γι’ αυτό και τα τηλεοπτικά προϊόντα που το κοινό θέλει -και που του τα προσφέρουν -είναι χαμηλής ποιότητας.

Αναμφίβολα, μέχρι ένα σημείο η εικόνα αυτή του κοινού βασίζεται στην πραγματικότητα. Η σύγχρονη κοινωνία προσφέρει στα μέλη της τυπική παιδεία και όχι τα προσόντα και τα βιώματα που θα επέτρεπαν μια γνήσια, ενεργητική συμμετοχή στον χώρο της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Γι’ αυτόν τον λόγο οι λαϊκές μάζες αποζητούν πληροφόρηση και ψυχαγωγία που δεν κουράζει πνευματικά και δεν αναστατώνει τον καθιερωμένο τρόπο ζωής και σκέψης.

Εντούτοις, το να αντιλαμβάνεται κανείς το πολιτιστικό επίπεδο του κοινού ως μια συμπαγή και αμετάβλητη ενότητα είναι πέρα για πέρα εσφαλμένο. Αρχικά, επειδή έτσι παραγνωρίζονται οι διαφοροποιήσεις μεταξύ αυτών που απαρτίζουν το «κοινό» -διαφοροποιήσεις ταξικές, γεωγραφικές, κατά φύλο, ηλικία και μόρφωση. Έπειτα, γιατί μια τέτοια αντίληψη λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία και δεν επιτρέπει καμιά ουσιαστική διερεύνηση των αναγκών, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων των ανδρών και των γυναικών που απαρτίζουν το κοινό. Με άλλα λόγια, η εικόνα αυτή του κοινού, μολονότι έχει κάποιες από τις ρίζες της στην κοινωνική πραγματικότητα, ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από έναν βαθμό απομόνωσης από την πραγματικότητα. Επίσης, παρατηρείται έλλειψη ενδιαφέροντος για το πώς είναι το κοινό. Τέλος, επιδιώκεται να διαμορφωθούν οι ανάγκες και οι προτιμήσεις του κοινού, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τους σκοπούς και τις ανάγκες των επικεφαλής των μέσων.

Ποιες ανάγκες των ΜΜΕ εξυπηρετεί, λοιπόν, αυτή η εικόνα του κοινού, η οποία μοιάζει να καθοδηγεί τους σύγχρονους πομπούς επικοινωνίας στη διαδικασία παραγωγής των μηνυμάτων; Η εικόνα του κοινού ως «μάζας μέσων ανθρώπων» χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου γίνεται αβασάνιστα αποδεκτή από τα στελέχη των ΜΜΕ, γιατί λειτουργεί ως άλλοθι για την τυποποίηση και τον συντηρητισμό που χαρακτηρίζει τα προϊόντα των ΜΜΕ. Τα χαρακτηριστικά αυτά, αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο του γεγονότος ότι τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας λειτουργούν ως εμπορικές επιχειρήσεις και αντιμετωπίζουν το κοινό τους πάνω απ’ όλα ως αγοραστικό κοινό, δεν αντικατοπτρίζουν κατ’ ανάγκη τα λαϊκά ενδιαφέροντα και γούστα. Ασφαλώς, τα μηνύματα των ΜΜΕ δανείζονται στοιχεία της λαϊκής κουλτούρας, τα οποία όμως, αφού τα ενσωματώσουν, και με τον τρόπο αυτό τα μεταμορφώσουν σε προϊόντα μαζικής παραγωγής, τα ξαναπροσφέρουν «αλλοιωμένα» στις λαϊκές μάζες. Επομένως, μακροχρόνια το κοινό θα μάθει να θέλει και να ζητά αυτό που του έχει ήδη προσφερθεί, αυτό στο οποίο έχει ήδη εκτεθεί και το οποίο τελικά διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το «τι θέλει το κοινό». Αρκετοί μελετητές πιστεύουν ότι ο ισχυρισμός των ΜΜΕ πως κατά κάποιον τρόπο εξυπηρετούν τις ανάγκες του κοινού -δίνοντάς του αυτό που θέλει -είναι ένας τρόπος να εκλογικεύσουν τις δικές τους απλοϊκές φόρμουλες. Ο κόσμος, λένε οι μελετητές, δεν ξέρει τι θέλει μέχρι να το δει και ακόμη και τότε αυτό που θέλει είναι συγκεχυμένο και πολύπλοκο.

Μ. Σεραφετινίδου (2003). Κοινωνιολογία των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Αθήνα: Gutenberg, 254-263 (διασκευή)

αυτοεκπληρούμενη προφητεία: άποψη σύμφωνα με την οποία η αρνητική προσδοκία που έχουμε για κάποιον ή κάτι οδηγεί τους εμπλεκόμενους σε υιοθέτηση συμπεριφορών που προκαλούν την επιβεβαίωση αυτής της αρνητικής προσδοκίας μας.

ΘΕΜΑΤΑ

A. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 70 –90 λέξεις.

Πολλά από τα στελέχη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης τείνουν να αντιλαμβάνονται το κοινό τους ως μια μάζα ανθρώπων με χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο. Άποψη εν μέρει αληθινή, αν ληφθεί υπόψη η τυπική παιδεία που λαμβάνουν οι πολίτες κι η απουσία ενεργητικής συμμετοχής τους στην πνευματική δημιουργία. Ωστόσο, μια τέτοια άποψη παραγνωρίζει τις ποικίλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των ατόμων και λειτουργεί τελικά ως «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» αφού αποτρέπει τα στελέχη αυτά από τη διερεύνηση της πραγματικής ταυτότητας του κοινού. Συνάμα, βέβαια, η άποψη αυτή λειτουργεί ως άλλοθι για την τυποποίηση και το συντηρητισμό που διακρίνει τα προσφερόμενα προγράμματα. Τα ΜΜΕ, άλλωστε, ως εμπορικές επιχειρήσεις, αντικρίζουν το κοινό τους ως αγοραστές, των οποίων τις προτιμήσεις διαμορφώνουν και καθοδηγούν μέσα από τη συνεχή έκθεση σε παρόμοια προϊόντα.   

Β1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει η συγγραφέας την άποψη ότι το πολιτιστικό επίπεδο του κοινού δεν πρέπει να θεωρείται ως μια συμπαγής και αμετάβλητη ενότητα; (60-80 λέξεις)

Η συγγραφέας θεωρεί πως δεν θα πρέπει το πολιτιστικό επίπεδο του κοινού να θεωρείται ως μια συμπαγής και στατική ενότητα, καθώς έτσι δεν λαμβάνονται υπόψη οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των ατόμων που το αποτελούν. Ειδικότερα, το κοινό των μέσων ενημέρωσης διαφοροποιείται ως προς την ηλικία, το φύλο, τη μόρφωση και την κοινωνική τάξη, γεγονός που καθιστά εκ των πραγμάτων αδύνατο το να έχουν ενιαίο πολιτιστικό επίπεδο. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν η υπάρχουσα εικόνα για την ταυτότητα του κοινού λαμβάνει υπόψη κάποια αληθή στοιχεία, τείνει εντούτοις να διαμορφώνεται σε συνθήκες απομόνωσης από την πραγματικότητα, καθιστώντας εμφανή την έλλειψη ενδιαφέροντος για τη διερεύνηση της πραγματικής ταυτότητάς του.  

Β1. Γιατί, κατά τη συγγραφέα, τα στελέχη των μέσων μαζικής ενημέρωσης αποδέχονται την άποψη πως το κοινό είναι ένα σύνολο ανθρώπων χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου; (60-80 λέξεις)

Τα στελέχη των μέσων μαζικής ενημέρωσης τείνουν να αποδέχονται την άποψη πως το κοινό είναι ένα σύνολο ανθρώπων χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου, διότι τους προσφέρει άλλοθι για την αυξημένη τυποποίηση και τον συντηρητισμό που διακρίνει τα προσφερόμενα από αυτούς προϊόντα. Έτσι, έστω κι αν το κοινό δεν ικανοποιείται κατ’ ανάγκη με τα προγράμματα που του προσφέρονται, τα ΜΜΕ λειτουργούν σταθερά με βασικό τους γνώμονα την επιδίωξη του οικονομικού κέρδους, αφού είναι εμπορικές επιχειρήσεις, και δεν είναι πρόθυμα να παρουσιάσουν κάτι διαφορετικό από το ήδη δοκιμασμένο. Αντλούν, βέβαια, στοιχεία από τη λαϊκή κουλτούρα για τα προγράμματά τους, ώστε να βρίσκονται κατά κάποιο τρόπο κοντά στις προτιμήσεις του κοινού, ωστόσο το τελικό προϊόν που προσφέρουν είναι μια αλλοιωμένη εκδοχή των στοιχείων αυτών, εφόσον τα προσαρμόζουν προκειμένου να τα καταστήσουν κατάλληλα για τη μαζική ψυχαγωγία.   

Β2.α. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Ποιες... πολύπλοκο) του κειμένου.

- Ασφαλώς

- Επομένως

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη;

Το επίρρημα «ασφαλώς» δηλώνει βεβαιότητα και κατάφαση, με εμφατικό τρόπο, ενώ το επίρρημα «επομένως» δηλώνει συμπέρασμα.

Β2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί η συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο (Εντούτοις… μέσων) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι παραγωγική, διότι η συγγραφέας ξεκινά με τη διαπίστωση πως είναι εσφαλμένη η θεώρηση του πολιτιστικού επιπέδου του κοινού ως συμπαγούς ενότητας, και κατόπιν με επιμέρους παρατηρήσεις αιτιολογεί τη διαπίστωσή της αυτή.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: τυποποίηση, προϊόντα, ΜΜΕ, εμπορικές επιχειρήσεις, κοινό. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Τα ΜΜΕ λειτουργούν πρωτίστως ως εμπορικές επιχειρήσεις, εφόσον, προκειμένου να επιβιώσουν, οφείλουν να διασφαλίσουν τα αναγκαία διαφημιστικά έσοδα. Επιδίωξη και ανάγκη που τα εξωθεί να προσφέρουν στο κοινό τους τα προϊόντα εκείνα που θα έχουν βέβαιη ζήτηση και, άρα, όχι τα προγράμματα εκείνα που θα είναι πιο επωφελή για τους πολίτες. Το πρόγραμμά τους χαρακτηρίζεται, έτσι, από έντονη τυποποίηση, μιας και η πλειονότητα των τηλεθεατών προτιμά και στηρίζει συγκεκριμένα είδη θεαμάτων. 

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: τηλεοπτικά προϊόντα, κοινό, ψυχαγωγία, διαφοροποιήσεις, μόρφωση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Η πλειονότητα των τηλεοπτικών προϊόντων που προσφέρονται στο κοινό, αν και θεωρητικώς αποσκοπούν στην ψυχαγωγία του, επί της ουσίας συμβάλλουν στην περαιτέρω αδρανοποίηση της κριτικής του σκέψης. Πρόκειται για εκπομπές χαμηλής ποιότητας, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, που δεν έχουν κανέναν ουσιαστικό στόχο πέρα από το να καλύψουν τηλεοπτικό χρόνο με τον πλέον οικονομικό τρόπο. Ενώ θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην ενημέρωση και τη μόρφωση του τηλεοπτικού κοινού, δρουν, αντιθέτως, κατά τρόπο απολύτως επιζήμιο για την κριτική και αντιληπτική ικανότητα των πολιτών.     

Γ2.α. «Τα τηλεοπτικά προϊόντα που το κοινό θέλει […]  είναι χαμηλής ποιότητας».

Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την ονοματική αναφορική πρόταση και να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που το κοινό θέλει είναι χαμηλής ποιότητας». Πρόκειται για μια προσδιοριστική αναφορική πρόταση.

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η πρόταση χαρακτηρίζεται προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει «τηλεοπτικά προϊόντα» -μιας και χωρίς αυτή δεν γίνεται κατανοητό το νόημα της κύριας πρότασης- γι’ αυτό και δεν χωρίζεται απ’ αυτόν με κόμμα.

Γ2. Να εξηγήσετε γιατί η συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά τη φράση «μάζα κοινών ή μέσων ανθρώπων».

Η συγγραφέας τοποθετεί τη φράση αυτή σε εισαγωγικά, ώστε να υποδηλώσει αφενός πως η ίδια δε συμμερίζεται την αλήθεια του περιεχομένου της κι αφετέρου διότι με αυτή αποδίδεται η αντίληψη άλλων ατόμων.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι τους πρόσφυγες

Πρόταση ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την αντιμετώπιση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Α.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η μετανάστευση είναι ανθρώπινο δικαίωμα, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 13 της διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να διάγουν το βίο τους στην πατρίδα τους και στην περιοχή στην οποία γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έχουν τις πολιτισμικές και κοινωνικές ρίζες τους·

Β.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η κινητικότητα των ανθρώπων έχει προσλάβει για διάφορους λόγους άνευ προηγουμένου διαστάσεις, με 244 εκατομμύρια ανθρώπους διεθνώς να μεταναστεύουν είτε από επιλογή είτε παρά τη θέλησή τους· λαμβάνοντας υπόψη ότι η εν λόγω διεθνής μετανάστευση του είδους αυτού λαμβάνει χώρα κυρίως εντός της ίδιας περιοχής και μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των διεθνών μεταναστών στην Ευρώπη (52,4%) και στη Βόρεια Αμερική (51,2%)· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μεταναστευτικές ροές Νότου-Νότου συνέχισαν να αυξάνονται σε σύγκριση με τις κινήσεις Νότου-Βορρά: το 2015 90,2 εκατομμύρια διεθνείς μετανάστες που γεννήθηκαν σε αναπτυσσόμενες χώρες διέμεναν σε άλλες χώρες στις νότιες περιφέρειες της υφηλίου, ενώ 85,3 εκατομμύρια άνθρωποι που γεννήθηκαν στον Νότο διέμεναν σε χώρες των βόρειων περιφερειών της υφηλίου·

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων που διασχίζουν τη Μεσόγειο αυξάνεται συνεχώς και ότι, παρά τον αυξανόμενο αριθμό των διασώσεων, ο αριθμός των νεκρών στη Μεσόγειο συνεχίζει να αυξάνεται (5.079 θύματα για το 2016 έναντι 3.777 το 2015, σύμφωνα με τον ΔΟΜ)·

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), το 2015 πρωτοφανής αριθμός ανθρώπων, που ανέρχεται στα 65,3 εκατομμύρια, εκ των οποίων 40,8 εκατομμύρια είναι εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας (EEX) και 21,3 εκατομμύρια είναι πρόσφυγες, παραμένουν εκτοπισμένοι παρά τη θέλησή τους λόγω των συγκρούσεων, της βίας, των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των παραβιάσεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και της αποσταθεροποίησης· λαμβάνοντας υπόψη ότι επιπλέον υπάρχουν και άνθρωποι που εκτοπίστηκαν λόγω φυσικών καταστροφών, ανισοτήτων, φτώχειας, κακών κοινωνικοοικονομικών προοπτικών, της αλλαγής του κλίματος, της έλλειψης σοβαρών και αποτελεσματικών μακροπρόθεσμων αναπτυξιακών πολιτικών και της απουσίας πολιτικής βούλησης για την αυστηρή αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων, που αποτελούν το αίτιο των εν λόγω μεταναστευτικών ροών· λαμβάνοντας υπόψη ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες οι ανιθαγενείς ανέρχονται σε τουλάχιστον 10 εκατομμύρια·

Ε.  λαμβάνοντας υπόψη ότι από τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα επί του παρόντος προκύπτει ότι ο αριθμός των προσφύγων έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% την τελευταία πενταετία· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η δραματική αύξηση εξηγείται βάσει διαφόρων στοιχείων, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι ο εκούσιος επαναπατρισμός προσφύγων βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1980, ότι παραμένει περιορισμένος ο αριθμός των προσφύγων στους οποίους προσφέρονται δυνατότητες ένταξης σε τοπικό επίπεδο και ότι ο αριθμός των περιπτώσεων επανεγκατάστασης ανέρχεται σταθερά σε περίπου 100.000 ετησίως·

ΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι 6,7 εκατομμύρια πρόσφυγες ζουν υπό συνθήκες παρατεταμένης εκτόπισης, που εκτιμάται ότι διαρκούν κατά μέσο όρο περίπου 26 έτη, με παντελή έλλειψη προοπτικών· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι βιώσιμες λύσεις για την εκτόπιση παραμένουν σε απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα, γεγονός που καθιστά αναγκαίο να αντιμετωπιστεί η εκτόπιση ως πολιτική και αναπτυξιακή πρόκληση, και όχι αποκλειστικά ως ανθρωπιστική πρόκληση·

Ζ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η παγκόσμια αυτή πρόκληση απαιτεί μια ολιστική και πολυμερή προσέγγιση βάσει διεθνούς συνεργασίας και συνεργειών, καθώς και συντονισμένες και συγκεκριμένες λύσεις που δεν θα στοχεύουν μόνο στην αντιμετώπιση, αλλά και στην πρόβλεψη πιθανών μελλοντικών κρίσεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι το 86% των προσφύγων παγκοσμίως ζει σε φτωχές περιοχές, με τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες να φιλοξενούν το 26% του συνόλου, γεγονός που συνεπάγεται την εξάντληση των ικανοτήτων τους και την περαιτέρω αποσταθεροποίηση της δικής τους κοινωνικής και οικονομικής συνοχής και ανάπτυξης· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι χώρες αυτές σπανιότατα διαθέτουν μέσα για την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών, ενώ απουσιάζουν πλήρως τα μέσα στον τομέα του ασύλου· λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2015 έφτασαν στην ΕΕ ένα εκατομμύριο άνθρωποι, αριθμός που αντιστοιχεί στο 0,2% του πληθυσμού της ΕΕ, εν αντιθέσει με τα πολύ υψηλότερα ποσοστά σε γειτονικές χώρες (έως και 20%) αλλά και στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1990·

Η.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πρόσφυγες, οι εσωτερικά εκτοπισμένοι και οι μετανάστες είναι μεν νομικά διακριτές κατηγορίες, αλλά στην πραγματικότητα συχνά προκύπτουν μεγάλης κλίμακας μικτές ροές ανθρώπων, οι οποίες οφείλονται σε ποικίλα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, αναπτυξιακά και ανθρωπιστικά αίτια, καθώς και σε αίτια που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρουσιάζουν διασυνοριακές πτυχές· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων που συμμετέχουν στις εν λόγω ροές πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των σχετικών ευρωπαϊκών πολιτικών· και λαμβάνοντας, επίσης, υπόψη ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο πρέπει πάντοτε να αντιμετωπίζονται κατά τρόπο συμβατό με το καθεστώς τους και ότι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να στερούνται των δικαιωμάτων που απορρέουν από τις σχετικές διεθνείς συνθήκες και από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης· λαμβάνοντας υπόψη ότι η νομική διάκριση μεταξύ προσφύγων και μεταναστών δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως απόδειξη πως η οικονομική μετανάστευση ή η αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής είναι λιγότερο θεμιτή σε σύγκριση με τη διαφυγή λόγω διώξεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τόσο τα πολιτικά όσο και τα οικονομικά δικαιώματα, μεταξύ άλλων βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, απειλούνται σε καταστάσεις συγκρούσεων, αστάθειας ή αναταραχών και εξακολουθούν να διακυβεύονται ως αποτέλεσμα της εκτόπισης·

Θ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνεχιζόμενη επισιτιστική και διατροφική κρίση στο Σαχέλ υποσκάπτει τις αντοχές των ανθρώπων, που έχουν επιδεινωθεί από τις αλλεπάλληλες κρίσεις, την έλλειψη βασικών υπηρεσιών και τις συγκρούσεις στην περιοχή· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η κατάσταση θα πυροδοτήσει περαιτέρω μετανάστευση·

Ι.  λαμβάνοντας υπόψη ότι σε κάθε στάδιο της διαδρομής τους οι μετανάστες είναι εκτεθειμένοι σε κάθε είδους κινδύνους για τη σωματική και την ψυχολογική τους κατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της βίας, της εκμετάλλευσης, της εμπορίας ανθρώπων και της σεξουαλικής κακοποίησης, καθώς και της κακοποίησης λόγω φύλου· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ευπαθείς ομάδες, όπως οι γυναίκες (π.χ. γυναίκες αρχηγοί οικογένειας ή έγκυοι), τα παιδιά, είτε είναι ασυνόδευτα, είτε έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους είτε συνοδεύονται από αυτές, τα άτομα ΛΟΑΔΜ (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, διεμφυλικοί και μεσοφυλικοί), τα άτομα με αναπηρίες, τα άτομα που χρήζουν επείγουσας ιατρικής περίθαλψης και οι ηλικιωμένοι· λαμβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει επειγόντως να χορηγηθεί στις ευπαθείς αυτές ομάδες ανθρωπιστική προστασία και πρόσβαση σε μηχανισμούς προστασίας και παραπομπής, σε καθεστώς διαμονής και σε βασικές υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη στο πλαίσιο της επανεγκατάστασής τους ή για όσο διάστημα οι αιτήσεις τους για άσυλο βρίσκονται υπό εξέταση σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο·

ΙΑ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι εάν πραγματοποιηθεί διαχείριση της αυξανόμενης κινητικότητας των ανθρώπων κατά τρόπο ασφαλή, συντεταγμένο, ομαλό, υπεύθυνο και βασισμένο στην πρόληψη είναι δυνατόν να μετριαστεί η έκθεση των προσφύγων και των μεταναστών σε κίνδυνο, να προκύψουν σημαντικά οφέλη τόσο για τις χώρες υποδοχής όσο και για τους μετανάστες, όπως ορίζεται στο θεματολόγιο για το 2030, ενώ μπορεί επίσης τούτο να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης για τις χώρες υποδοχής, περιλαμβανομένων των χωρών της ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτά τα οφέλη έχουν εν πολλοίς υποτιμηθεί· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ πρέπει να προβεί σε πρακτικές λύσεις, όπως η αξιοποίηση αλλοδαπών εργαζομένων, ενόψει της αυξανόμενης γήρανσης του πληθυσμού στην Ευρώπη, προκειμένου να εγγυηθεί την ισορροπία μεταξύ του πληθυσμού με αμειβόμενη εργασία και του μη ενεργού πληθυσμού στην ΕΕ και να ανταποκριθεί στις ειδικές ανάγκες της αγοράς εργασίας·

ΙΒ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι στο πλαίσιο των μέτρων που έλαβε η ΕΕ κινητοποιήθηκαν διάφορα εσωτερικά και εξωτερικά μέσα, αλλά φαίνεται ότι υπήρξε υπερβολική εστίαση στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και στη μείωση ή την αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η βραχυπρόθεσμη προσέγγιση δεν αντιμετωπίζει τα αίτια της εκτόπισης και της μετανάστευσης ούτε καλύπτει τις ανθρωπιστικές ανάγκες των μεταναστών· λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις των μέτρων της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων και την πρόληψη συγκρούσεων, καθώς οι βίαιες συγκρούσεις αποτελούν την κύρια αιτία της εκτόπισης·

ΙΓ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εξέφρασε σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των δαπανών της ΕΕ για την εξωτερική μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένων των έργων που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών· λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε επίσης ότι η ασφάλεια και η προστασία των συνόρων αποτελούν το κυρίαρχο στοιχείο των ευρωπαϊκών δαπανών για τη μετανάστευση·

ΙΔ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι στο επίκεντρο όλων των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ πρέπει να βρίσκεται η ανθρωπιστική βοήθεια με βάση τις ανάγκες και τον σεβασμό των αρχών του ανθρωπισμού, της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας, καθώς και τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προβλέπονται στις συμβάσεις της Γενεύης και στα πρόσθετα πρωτόκολλά τους· λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να κυριαρχεί η ανεξάρτητη βοήθεια, ήτοι η βοήθεια που είναι απαλλαγμένη από πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες και σκοπιμότητες στον τομέα της ασφάλειας, καθώς και από διακρίσεις κάθε είδους·

ΙΕ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιτυχής εφαρμογή μιας βασισμένης στα ανθρώπινα δικαιώματα μεταναστευτικής πολιτικής απαιτεί να τεθούν εν αμφιβόλω οι αρνητικές αντιλήψεις περί μετανάστευσης και να αναπτυχθούν θετικά επιχειρήματα, ώστε οι μεταναστευτικές κινήσεις να παρουσιάζονται ως ευκαιρία για τις χώρες υποδοχής, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ακραίες και οι δημαγωγικές θέσεις·

ΙΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ έχει ευθύνη να στηρίξει τους εκτελεστικούς εταίρους της ώστε να υλοποιούν υψηλής ποιότητας έργα βοήθειας και προστασίας με ταχύ και αποτελεσματικό τρόπο, καθώς και ότι θα πρέπει να είναι υπόλογη έναντι των πληττόμενων πληθυσμών· λαμβάνοντας υπόψη, εν προκειμένω, ότι οι εταίροι της ΕΕ απαιτούν έγκαιρη και προβλέψιμη χρηματοδότηση και ότι οι αποφάσεις σχετικά με τη διάθεση χρηματοδότησης για μεταβαλλόμενες ή νέες προτεραιότητες θα πρέπει να τους παρέχουν επαρκές χρονικό περιθώριο για τη λήψη μέτρων προγραμματισμού και προσαρμογής·

ΙΖ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποκεντρωμένη συνεργασία μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των αναγκών και των πολιτισμών των εσωτερικά εκτοπισμένων, των μεταναστών και των προσφύγων και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού σχετικά με τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στις χώρες προέλευσής τους· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τοπικές και περιφερειακές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των εν λόγω βαθύτερων αιτίων, μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων·

ΙΗ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 21 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ρητά ότι η «δράση της Ένωσης στη διεθνή σκηνή έχει ως γνώμονα και σχεδιάζεται με στόχο να προωθεί στο ευρύτερο παγκόσμιο πλαίσιο τις αρχές που έχουν εμπνεύσει τη δημιουργία, την ανάπτυξη και τη διεύρυνσή της: τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, την οικουμενικότητα και το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης και τον σεβασμό των αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου»· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το άρθρο 208 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η αναπτυξιακή βοήθεια αποσκοπεί στον περιορισμό και εντέλει στην εξάλειψη της φτώχειας σε τρίτες χώρες·

1.  υπογραμμίζει ότι, στον σημερινό κόσμο, είμαστε μάρτυρες ενός επιπέδου ανθρώπινης κινητικότητας άνευ προηγουμένου και τονίζει ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει επειγόντως να ενισχύσει μια κοινή αντίδραση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των ευκαιριών που σχετίζονται με αυτό το φαινόμενο· τονίζει ότι η αντίδραση αυτή πρέπει να θεμελιώνεται στην αρχή της αλληλεγγύης και δεν πρέπει να εστιάζει μόνο σε μια βασισμένη στην ασφάλεια προσέγγιση, αλλά να προσανατολίζεται στην πλήρη προστασία των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας όλων όσοι αναγκάζονται λόγω οποιασδήποτε περίστασης να εγκαταλείψουν τις εστίες τους σε αναζήτηση καλύτερης ζωής· δίνει έμφαση στο γεγονός ότι στο πλαίσιο οποιασδήποτε αντίδρασης θα πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στους περισσότερο ευάλωτους και να προβλέπεται η παροχή βοήθειας στην πατρίδα τους· υπογραμμίζει ότι, αν και η μεταχείρισή τους διέπεται από διαφορετικά νομικά πλαίσια, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες έχουν τα ίδια οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες, που πρέπει να διασφαλίζονται, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς τους· υπενθυμίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις αξίες και τις αρχές της σε όλες τις κοινές πολιτικές και να τις προωθεί στις εξωτερικές της σχέσεις, περιλαμβανομένων όσων προβλέπονται στο άρθρο 21 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση· τονίζει την ανάγκη για συνοχή στις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ και σε άλλες πολιτικές με εξωτερική διάσταση·

2.  τονίζει ότι το υψηλό αυτό επίπεδο ανθρώπινης κινητικότητας οφείλεται σε πολλαπλά και πολύπλοκα αίτια που απαιτούν λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων ώστε να γίνεται διαφοροποίηση μεταξύ των πτυχών της και να αναπτυχθούν στοχευμένοι τρόποι αντιμετώπισης σε επίπεδο πολιτικής· υπογραμμίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να λάβουν υπόψη αυτή τη σημερινή πραγματικότητα και να αναπτύξουν μια νέα προσέγγιση για την κινητικότητα των ανθρώπων βάσει των πραγματικών δεδομένων και των συμφερόντων της ΕΕ, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των ανθρώπων με τη βελτίωση της πρόσβασής τους σε βασικές υπηρεσίες, κυρίως στην εκπαίδευση, καθώς και την ένταξη και συμβολή τους στα τοπικά περιβάλλοντα μέσω της παροχής ευκαιριών απασχόλησης και αυτοαπασχόλησης·

3.  τονίζει ότι η διεθνής μετανάστευση μπορεί να συμβάλει στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, όπως συνέβη και στο παρελθόν, και ότι ο σχετικός διάλογος πρέπει να πραγματοποιείται με επιχειρήματα που να προωθούν την ουσιαστική και αντικειμενική κατανόηση του προβλήματος και των σχετιζόμενων με αυτό κοινών οφελών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ξενοφοβική, δημαγωγική και εθνικιστική ρητορική· επικροτεί, ως εκ τούτου, την εκστρατεία «Together» (Μαζί) των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση των αρνητικών αντιλήψεων για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και την αντιμετώπιση της αρνητικής στάσης απέναντί τους και ζητεί από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συνεργαστούν πλήρως με τον ΟΗΕ για τη στήριξη της εν λόγω εκστρατείας· δίνει έμφαση στην ανάγκη να θεσπιστούν πολιτικές σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο που να εστιάζουν στη μεσοπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη προοπτική και να μην κατευθύνονται αποκλειστικά από τις άμεσες πολιτικές πιέσεις ή τα εθνικά εκλογικά κίνητρα· τονίζει ότι οι εν λόγω πολιτικές πρέπει να είναι συνεκτικές, ουσιαστικές, χωρίς αποκλεισμούς και ευέλικτες, με στόχο να ρυθμιστεί η μετανάστευση ως φυσιολογικό ανθρώπινο φαινόμενο και να αντιμετωπιστούν οι θεμιτές ανησυχίες όσον αφορά τη διαχείριση των συνόρων, την κοινωνική προστασία των ευάλωτων ομάδων και την κοινωνική ένταξη των προσφύγων και των μεταναστών·

4.  τονίζει ότι το σύστημα ανθρωπιστικής βοήθειας έχει υποστεί υπερβολική επιβάρυνση και ότι οι χρηματοδοτικοί του πόροι ποτέ δεν θα αρκούν για να ανταποκριθεί σε κρίσεις αναγκαστικών εκτοπίσεων, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της παρατεταμένης φύσης των περισσοτέρων από αυτές· λαμβάνει, ως εκ τούτου, υπό σημείωση το νέο πλαίσιο πολιτικής που περιγράφεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του Απριλίου του 2016 σχετικά με τις «αναγκαστικές εκτοπίσεις και την ανάπτυξη» ως ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και καλεί την ΕΥΕΔ και την Επιτροπή να εφαρμόσουν το περιεχόμενό της εντός του νέου πλαισίου εταιρικής σχέσης με τρίτες χώρες· επισημαίνει τη σημασία μιας ολοκληρωμένης και πιο βιώσιμης προσέγγισης της μετανάστευσης, περιλαμβανομένης της προώθησης στενότερων δεσμών στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και της ανάγκης για συνεργασία με διάφορους εταίρους –περιφερειακούς παράγοντες, κυβερνήσεις, τοπικές αρχές, μέλη της διασποράς, την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων των προσφύγων και των μεταναστών, τοπικών θρησκευτικών οργανώσεων και σχετικών ΜΚΟ, καθώς και με τον ιδιωτικό τομέα– ώστε να αναπτυχθούν στοχευμένες τεκμηριωμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης με αναγνώριση του γεγονότος ότι η ανθρωπιστική βοήθεια δεν είναι εργαλείο διαχείρισης κρίσεων, όπως αναφέρεται και στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την Ανθρωπιστική Βοήθεια·

5.  τονίζει ότι η αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ πρέπει να εξακολουθεί να καλύπτει και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα βαθύτερα αίτια της εκτόπισης και της μετανάστευσης — δηλαδή τις ένοπλες συγκρούσεις, τις διώξεις για οποιονδήποτε λόγο, τη βία λόγω φύλου, την κακή διακυβέρνηση, τη φτώχεια, την έλλειψη οικονομικών ευκαιριών και την αλλαγή του κλίματος — μέσω της καταπολέμησης της πολιτειακής αστάθειας, της προώθησης της ειρήνης και της ασφάλειας, της επίλυσης συγκρούσεων και των διαδικασιών συμφιλίωσης μετά από συγκρούσεις, της δικαιοσύνης, της ισότητας, καθώς και μέσω της ενίσχυσης των θεσμών, της διοικητικής ικανότητας, της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, σύμφωνα με τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης αριθ. 16 του νέου θεματολογίου για το 2030 και τις αρχές που προβλέπονται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και στο διεθνές δίκαιο·

6.  τονίζει την ανάγκη εστίασης στις κοινωνικοοικονομικές πτυχές του φαινομένου της μετανάστευσης, την ανάγκη να διενεργηθούν οι απαραίτητες αναλύσεις ανά χώρα για τα βαθύτερα αίτια της εκτόπισης και της μετανάστευσης, καθώς και να ενθαρρυνθούν οι χώρες προέλευσης να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν μέτρα και πολιτικές που να οδηγούν στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και πραγματικών οικονομικών ευκαιριών, έτσι ώστε η μετανάστευση να αποτελεί επιλογή και όχι αναγκαιότητα· καλεί την ΕΕ να συνεχίσει να εφαρμόζει πολιτικές που αποσκοπούν να μειώσουν και, εν τέλει, να εξαλείψουν τη φτώχεια, να καταπολεμήσουν την ανισότητα και την επισιτιστική ανασφάλεια, να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη, να καταπολεμήσουν τη διαφθορά και να ενισχύσουν τις βασικές δημόσιες υπηρεσίες· επισημαίνει ότι μια επιτυχής πολιτική θα πρέπει να αναγνωρίζει την ανάγκη δημιουργίας οικονομικής ανθεκτικότητας τόσο στις χώρες υποδοχής όσο και στις χώρες προέλευσης· επαναλαμβάνει την ανάγκη να βελτιωθεί η συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής·

7.  υπογραμμίζει ότι οι θέσεις εργασίας και οι οικονομικές ευκαιρίες είναι καίριας σημασίας για τον μετριασμό του αντίκτυπου της ευάλωτης θέσης στην οποία περιέρχονται οι άνθρωποι λόγω εκτόπισης· καλεί την ΕΕ να βοηθήσει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να μετακινηθούν σε τόπους που προσφέρουν τέτοιες ευκαιρίες, να συμβάλει στη δημιουργία ευκαιριών στον τόπο εξορίας τους (μεταξύ άλλων, με την εξάλειψη των φραγμών και των εμποδίων στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας) και να τους συνδράμει ώστε να αναπτύξουν νέες δεξιότητες που να ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας·

8.  επικροτεί τη δέσμευση της ΕΕ για ανθρωπιστική βοήθεια – αποτελεί άλλωστε τον μεγαλύτερο χορηγό ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως – με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων· παροτρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να τηρήσουν τις υποσχέσεις που έχουν ήδη δοθεί και να αυξήσουν τις χρηματοδοτικές τους δεσμεύσεις ανάλογα με την αύξηση των ανθρωπιστικών αναγκών· επισημαίνει ότι η ανθρωπιστική αντιμετώπιση θα αποτελεί πάντοτε το πρώτο στοιχείο της αντιμετώπισης των κρίσεων εκτόπισης· τονίζει ότι το διεθνές δίκαιο και οι ανθρωπιστικές αρχές του ανθρωπισμού, της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν το πλαίσιο καθοδήγησης της ανθρωπιστικής αντιμετώπισης των προσφυγικών κρίσεων και των κρίσεων εκτόπισης από την ΕΕ·

9.  αναγνωρίζει ότι θα πληγούν περαιτέρω τα δικαιώματα και η αξιοπρέπεια εκατομμυρίων συνανθρώπων μας εάν αφεθούν να μαραζώσουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς ή στα περιθώρια των πόλεων χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες για την κάλυψη βασικών αναγκών, σε μέσα διαβίωσης και σε ευκαιρίες απόκτησης εισοδήματος·

10.  τονίζει τη σημασία της αναγνώρισης της διάστασης του φύλου στη μετανάστευση, που δεν άπτεται μόνο της ευάλωτης θέσης των γυναικών σε κακοποίηση κάθε είδους, αλλά αφορά και τους ποικίλους λόγους για τους οποίους οι γυναίκες μεταναστεύουν, τον ρόλο τους στην αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, την κοινωνικοοικονομική συνεισφορά τους και την ενεργό συμμετοχή τους στην επίλυση και την πρόληψη των συγκρούσεων, καθώς και στις διαδικασίες μετά τη λήξη των συγκρούσεων και την ανοικοδόμηση της δημοκρατικής κοινωνίας· σημειώνει, συνεπώς, την αναγκαιότητα της εστίασης στην ενδυνάμωση των γυναικών και στην ενίσχυση του ρόλου τους στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της εκτόπισης και για τη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων των γυναικών και της αυτονομίας τους σε κάθε στάδιο της μεταναστευτικής διαδικασίας· επισημαίνει εκ νέου ότι είναι απαραίτητη η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και της ηλικίας στις πολιτικές της ΕΕ για την κινητικότητα των προσφύγων και των μεταναστών·

11.  ζητεί να ενισχυθεί η συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και με άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των χρηματοδοτικών συνεισφορών για την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και το Γραφείο Αρωγής και Έργων των ΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA)· τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, την ανάγκη να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς προσφύγων, ιδίως σε ό,τι αφορά την υγεία και την εκπαίδευση, καθώς και να εξαλειφθεί σταδιακά η εξάρτηση από ανθρωπιστική βοήθεια σε υφιστάμενες παρατεινόμενες κρίσεις, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και επιτρέποντας στους εκτοπισμένους να ζουν με αξιοπρέπεια και να συνεισφέρουν οι χώρες υποδοχής τους, μέχρι τον πιθανό εκούσιο επαναπατρισμό τους ή την επανεγκατάσταση τους·

12.  υπογραμμίζει τις σημαντικές ενέργειες στις οποίες έχει προβεί η ΕΕ για να αντιμετωπίσει την εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής κρίσης, ιδίως την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, που ευθύνεται για την παράνομη διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων, καθώς και την ενισχυμένη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης·

13.  υπογραμμίζει την ανάγκη παροχής βοήθειας για τη θέσπιση πλαισίου και δομών στις χώρες προέλευσης, με στόχο την προστασία και την αξιοπρεπή υποδοχή των μεταναστών που επαναπροωθούνται και είναι ευάλωτοι και περιθωριοποιημένοι, παρέχοντάς τους τα μέσα για την επιτυχημένη κοινωνική και πολιτιστική τους ένταξη·

14.  υπενθυμίζει ότι οι ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των ανηλίκων (τόσο εκείνων που συνοδεύονται από τις οικογένειές τους όσο και των ασυνόδευτων), των ατόμων με αναπηρίες, των ηλικιωμένων και των ΛΟΑΔΜ, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στη βία σε όλα τα στάδια της διαδικασίας μετανάστευσης· υπενθυμίζει ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια διατρέχουν, επιπλέον, μεγάλο κίνδυνο να υποστούν βία που οφείλεται στο φύλο και διακρίσεις, ακόμη και όταν φτάσουν σε τόπους που κρίνονται ασφαλείς· ζητεί να παρασχεθεί στις ομάδες αυτές ιδιαίτερη βοήθεια και ευρύτερη ανθρωπιστική προστασία στο πλαίσιο της διαδικασίας επανεγκατάστασης ή ένταξής τους και να τους δοθεί προτεραιότητα στο πλαίσιο διαδικασιών υποδοχής που να λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου, να συμμορφώνονται περισσότερο με τα ελάχιστα πρότυπα και να περιέχουν αποτελεσματικότερες διατάξεις για την οικογενειακή επανένωση· ζητεί τη δημιουργία ειδικών δικλείδων ασφαλείας για ομάδες ευάλωτες στη βία και τις διακρίσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου, καθώς και την πρόσβαση τους σε καθεστώς διαμονής και σε βασικές υπηρεσίες, όπως υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο· ζητεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση να εκπονήσει προγράμματα κατάρτισης στο πλαίσιο της συνεργασίας της με τρίτες χώρες με αντικείμενο τις ιδιαίτερες ανάγκες των ευάλωτων προσφύγων και μεταναστών·

15.  δίνει έμφαση στο γεγονός ότι τα παιδιά αποτελούν σημαντικό ποσοστό των μεταναστών και των προσφύγων και ότι πρέπει να καταρτιστούν και να εφαρμοστούν ειδικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της προστασίας τους, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού· καλεί τις χώρες υποδοχής να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά πρόσφυγες έχουν πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση και να προωθήσουν με τον καλύτερο τρόπο την ενσωμάτωση και την ένταξή τους στο πλαίσιο των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων· καλεί επίσης τους ανθρωπιστικούς και αναπτυξιακούς φορείς να δώσουν περισσότερη έμφαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση εκπαιδευτικών τόσο από τις κοινότητες των εκτοπισμένων όσο και από τις κοινότητες υποδοχής και ζητεί από τους διεθνείς δωρητές να δώσουν προτεραιότητα στην εκπαίδευση στο πλαίσιο της απόκρισής τους για την αντιμετώπιση προσφυγικών κρίσεων, μέσω προγραμμάτων που αποσκοπούν στη συμμετοχή και στην ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών μεταναστών, καθώς και μέσω της προώθησης της εκμάθησης της γλώσσας της χώρας υποδοχής, ώστε να εξασφαλιστεί ένα υψηλότερο και περισσότερο ενδεδειγμένο επίπεδο ένταξης των παιδιών προσφύγων· επικροτεί τη χρηματοδοτική στήριξη για μεγαλύτερη προσφορά εκπαίδευσης και κατάρτισης για τα παιδιά από τη Συρία, καθώς και την πρόσφατη αύξηση από 4 % σε 6 % του μεριδίου των δαπανών για την εκπαίδευση από τον προϋπολογισμό ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ, γεγονός που κατατάσσει την ΕΕ σε ηγετική θέση παγκοσμίως όσον αφορά την υποστήριξη εκπαιδευτικών έργων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης· ζητεί μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στο πλαίσιο της υλοποίησης της νέας αυτής χρηματοδότησης·

16.  αναγνωρίζει ότι η ανιθαγένεια συνιστά σημαντική απειλή για τα ανθρώπινα δικαιώματα· ζητεί από την Επιτροπή και την ΕΥΕΔ να καταπολεμήσουν την ανιθαγένεια σε πάσης μορφής εξωτερική δράση της ΕΕ, ειδικότερα αντιμετωπίζοντας τις διακρίσεις λόγω φύλου, θρησκεύματος ή καθεστώτος μειονότητας στο πλαίσιο του δικαίου περί ιθαγενείας, προάγοντας το δικαίωμα των παιδιών σε ιθαγένεια και παρέχοντας στήριξη στην εκστρατεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) που αποσκοπεί στο να τεθεί τέρμα στην ανιθαγένεια έως το έτος 2024· καταγγέλλει τις περιπτώσεις περιορισμού και απαγόρευσης εξόδου ή επιστροφής σε ορισμένα κράτη και τις συνέπειες της ανιθαγένειας σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε δικαιώματα· καλεί λοιπόν τις κυβερνήσεις και τα εθνικά κοινοβούλια να καταργήσουν τις διατάξεις της ποινικής νομοθεσίας που αντιμετωπίζουν την μετανάστευση ως αξιόποινη πράξη·

17.  υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με τις αρχές της ΕΕ, ο γενικός στόχος των εξωτερικών μεταναστευτικών πολιτικών της ΕΕ θα πρέπει να είναι η εδραίωση ενός πολυμερούς συστήματος διακυβέρνησης για τη διεθνή μετανάστευση, για το οποίο η πρόσφατη συνάντηση υψηλού επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών αποτελεί ένα πρώτο βήμα·