Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 7 (ασκήσεις σχολικού) | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 7 (ασκήσεις σχολικού)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Cynthia Decker

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 7 (ασκήσεις σχολικού)

Β. Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

Σύνθεση λέξεων

- Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με τις σύνθετες λέξεις που προκύπτουν από τα συνθετικά της πρώτης στήλης. Κατόπιν να δηλώσετε τι μέρος του λόγου είναι το α΄ συνθετικό τους, στην τρίτη στήλη:

Λέξη κλιτή ως α΄ συνθετικό

α΄συνθετικό β΄συνθετικό       σύνθετη λέξη                  πρώτο συνθετικό
γ       +           πέδον                       (ουσ.)    γήπεδον                  ουσιαστικό
γ        +          πονέω, πον           (ουσ.)    γεωπόνος               ουσιαστικό
χω      +          γγύη                        (επίθ.)   χέγγυος                ρήμα
χω      +          μθος                       (επίθ.)    χέμυθος               ρήμα
μέγας  +          φυή*(< φύω)          (επίθ.)  μεγαλοφυής           επίθετο
μέγας  +          πόλις                        (ουσ.)    μεγαλόπολις          επίθετο  
μηχανή +       άπτω                       (επίθ.)   μηχανορράφος     ουσιαστικό  
μικρός +          ψυχή                        (επίθ.)   μικρόψυχος           επίθετο
νας    +          σταθμός                   (ουσ.)    ναύσταθμος           ουσιαστικό
νας    +          πήγνυμι                   (ουσ.)    ναυπηγός                ουσιαστικό
πς      +          γυρις (= αγορά)   (ουσ.)    πανήγυρις              επίθετο
                                                         (= γενική συγκέντρωση)
πείθω +          ρχω                          (ουσ.)   πειθαρχία               ρήμα
πείθω +          νία                           (επίθ.)  πειθήνιος                ρήμα
πολύς +          δαπάνη                     (επίθ.)  πολυδάπανος         επίθετο
πολύς + μηχανή (= τέχνασμα)     (επίθ.)   πολυμήχανος        επίθετο
φίλος  +          φρήν                          (επίθ.) φιλόφρων               επίθετο
χείρ     +          πέδη (= τα δεσμά)  (ουσ.)     χειροπέδη           ουσιαστικό

Ασκήσεις

1. Να βρείτε το α΄συνθετικό των παρακάτω λέξεων του κειμένου και να δηλώσετε τι μέρος του λόγου είναι: τριάρμενον, πολύσπαστον, πολιορκία, νεωλκηθεσαν.

τριάρμενον: τρία (αριθμητικό) (ρμενα = ιστία)
πολύσπαστον: πολύς (επίθετο)
πολιορκία: πόλις (ουσιαστικό)
νεωλκηθεσαν: νας (ουσιαστικό)

2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με σύνθετες λέξεις της α.ε. χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται:

α΄και β΄συνθετικά                            σύνθετη λέξη
                                                    ουσιαστικό   επίθετο         ρήμα
φίλος  + δόξα                             φιλοδοξία       φιλόδοξος       φιλοδοξ
φίλος  + ργυρος                      φιλαργυρία     φιλάργυρος    φιλαργυρ          
γ        + μετρέω, μετρ            γεωμετρία     γεωμετρικός   γεωμετρ  
γ        + γράφω                        γεωγραφία      γεωγράφος     γεωγραφ

3. α) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις στις ομόρριζες των λ. βίος και τέχνη λέξεις.
β) Να εντοπίσετε τη διαφορά σημασίας των ομόρριζων του ουσ. τέχνη επιθέτων που θα συμπληρώσετε παρακάτω.

παράγωγο επίθετο
βιω-τέος  
(= αυτός που πρέπει να ζήσει)
βιω-τός  
(= αυτός που αξίζει να ζει)
βιώσ-ιμος  
(= αυτός που μπορεί να ζήσει)

τεχν-ικός (= καλλιτεχνικός, έντεχνος, σχετικός με την τεχνική)
τεχνη-τός (= κατασκευασμένος, όχι φυσικός)

πρόσωπο που ενεργεί
τεχν-ίτης

ενέργεια, κατάσταση
βίω-σις  
βιοτ-ή

αποτέλεσμα ενέργειας
τ τέχνη-μα
τ τέχνασ-μα

Γ1. Γραμματική

1. Μέλλοντας και αόριστος ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων ενεργητικής και μέσης φωνής

Ο μέλλοντας και ο αόριστος των ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων (όσων δηλ. έχουν χαρακτήρα μ, ν, λ, ρ, όπως το ρήμα μύνομαι που συναντήσατε στο κείμενο της Ενότητας) παρουσιάζουν ιδιομορφίες στον σχηματισμό τους.

Σχηματισμός μέλλοντα ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν την οριστική του μέλλοντα από το θέμα τους και τις καταλήξεις -, -ομαι. Κλίνονται δηλαδή στον μέλλοντα σύμφωνα με τον ενεστώτα των συνηρημένων ρημάτων β΄ τάξης (σε -έω).

                                                                      καταλήξεις αντίστοιχων εγκλίσεων
                                                                       ενεστώτα συνηρημένων β΄ τάξης
οριστική   ε.φ.        μυν (ρ. μύνω)                στελ (ρ. στέλλω)
                     μ.φ.        μυνομαι (ρ. μύνομαι)   δυρομαι (ρ. δύρομαι)
ευκτική     ε.φ.        μυνομι                                στελομι
                     μ.φ.        μυνοίμην                            δυροίμην
απαρέμφατο          ε.φ.     μυνεν                     στελεν
                     μ.φ.        μυνεσθαι                           δυρεσθαι
μετοχή      ε.φ.         μυνν                                 στελν
                                     μυνοσα                            στελοσα
                                     μυνον                               στελον
                    μ.φ.         μυνούμενος                       δυρούμενος
                                     μυνουμένη                        δυρουμένη
                                     μυνούμενον                      δυρούμενον

- Να γράψετε το β΄ και γ΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού οριστικής μέλλοντα του ρ. μβάλλω.

β΄ πρόσωπο: μβαλλες / μβαλλετε
γ΄ πρόσωπο: μβαλλε / μβαλλοσι

Μέλλοντας Ενεργητική Φωνή

Οριστική                Ευκτική
μυν                      μυνομι / μυνοην
μυνες                    μυνος / μυνοης
μυνε                      μυνο / μυνοη
μυνομεν               μυνομεν
μυνετε                   μυνοτε
μυνοσι(ν)             μυνοεν

Μέλλοντας Μέση Φωνή

Οριστική                Ευκτική
μυνομαι                  μυνομην        
μυνε/μυν            μυνοο
μυνεται                   μυνοτο
μυνομεθα              μυνομεθα
μυνεσθε                  μυνοσθε
μυνονται               μυνοντο

Σχηματισμός αορίστου ενρινόληκτων και υγρόληκτων ρημάτων

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο άσιγμο (χωρίς -σ-) σε -α, -άμην.
                αύξηση              θέμα            καταλήξεις αορίστου
ε.φ.                          -           νειμ     -           α
μ.φ.                         -           νειμ     -           άμην

Παρατηρήσεις:

Κατά τον σχηματισμό της οριστικής του αορίστου το φωνήεν που προηγείται του ένρινου ή υγρού ρηματικού χαρακτήρα μεταβάλλεται σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

(μετά από ε, ι, ρ)  π.χ. μαραίνω (θ. μαρν-)     -μάρν-α
η                                  π.χ. φαίνω (θ. φν-)             -φην-α
ε ει                                 π.χ. γγέλλω (θ. γγελ-)      γγειλ-α
                                    π.χ. κρίνω (θ. κρν-)             -κρ ν-α
                                  π.χ. μύνω (θ. μν-)          μν-α

Σχηματισμός άλλων εγκλίσεων

υποτακτική   ε.φ.     νείμ     -           ω
                         μ.φ.    νείμ     -           ωμαι
ευκτική          ε.φ.     νείμ     -           αιμι
                         μ.φ.    νειμ     -           αίμην
προστακτική ε.φ.     νεμ     -           ον (β΄εν.)
                         μ.φ.    νεμ     -           αι (β΄εν.)
απαρέμφατο ε.φ.     νεμ     -           αι
                         μ.φ.    νείμ     -           ασθαι
μετοχή            ε.φ.     νείμ     -           ας
                                     νείμ    -           ασα
                                     νεμ    -           αν
                        μ.φ.      νειμ    -           άμενος
                                     νειμ    -           αμένη
                                     νειμ    -           άμενον

- Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις αορίστου του ρ. στέλλω, στέλλομαι και να τονίσετε τους ρηματικούς τύπους:

Ενεργητική φωνή

            οριστική      υποτακτική ευκτική       προστακτική
α΄εν.   στειλ-α         στείλ-ω           στείλ-αιμι       —
β΄εν.   στειλ-ας       στειλ-ς          στείλ-αις        στελ-ον
γ΄πλ.  στειλ-αν        στείλ-ωσιν     στείλ-αιεν      στειλ-άντων ή στειλάτωσαν
                                                              (στείλειαν)

απαρέμφατο: στελαι μετοχή: στείλας, στείλασα, στελαν

Μέση φωνή
            οριστική      υποτακτική ευκτική       προστακτική
α΄εν.   στειλ-άμην   στείλ-ωμαι    στειλ-αίμην    —
β΄εν.   στείλ-ω         στείλ-           στείλ-αιο         στελ-αι
γ΄πλ.  στείλ-αντο    στείλ-ωνται  στείλ-αιντο     στειλ-άσθων ή στειλάσθωσαν

απαρέμφατο: στείλασθαι μετοχή: στειλάμενος, στειλαμένη, στειλάμενον

2. Η κλίση των ανώμαλων ουσιαστικών νας και χείρ

Τα ουσιαστικά που μεταβάλλουν το θέμα τους σε κάποιες πτώσεις ονομάζονται μεταπλαστά. Το ουσιαστικό νας (πβ. ν.ε.: ναύσταθμος, νηοπομπή) κλίνεται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση και παρουσιάζει τρία θέματα: ναυ-, νε- και νη-.

            ενικός αριθμός            πληθυντικός αριθμός
ονομ.  να-ς                               α ν-ες
γεν.     τς νε-ώς                          τν νε-ν
δοτ.     τ νη-ί                               τας ναυ-σί(ν)
αιτ.      τν να-ν                         τς να
κλητ.   να                                 ν-ες

Το ουσιαστικό χείρ (πβ. ν.ε.: χειροποίητος, χειροτεχνία) κλίνεται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση. Στη δοτική πληθ. εμφανίζει θέμα χερ-.

            ενικός αριθμός      πληθυντικός αριθμός
ονομ.  χείρ                             α χερες
γεν.     τς χειρός                    τν χειρν
δοτ.     τ χειρί                         τας χερσί(ν)
αιτ.      τν χερα                     τς χερας
κλητ.   χείρ                            χερες

Ασκήσεις

1. Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων στον άλλο αριθμό:

α. Τας λλαις ναυσν πλεον π τς πολεμίας.
= Τ λλ νηί πλει π τήν πολεμίαν

β. ν δ’ ρα νατείναντές τινες τς δεξις χερας προσελαύνωσιν μν, δέχεσθε φιλίως τος νδρας.
= ν δ’ ρα νατείνας τις τήν δεξιάν χερα προσελαύν σοι, δέχου φιλίως τόν νδρα.

γ. Κτεν κα λόγ κα ργ κα ψήφ κα τ μαυτο χειρί, ν δυνατς , ς ν καταλύσ τν δημοκρατίαν.
= Κτενομεν καί λόγοις καί ργοις καί ψήφοις καί τας μν ατν χερσί, ν δυνατοί μεν, ο ν καταλύσωσι τάς δημοκρατίας.

2. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες με τους τύπους του αορίστου ενεργητικής και μέσης φωνής του ρ. καθαίρω:

Ενεργητική φωνή

              οριστική     υποτακτική ευκτική        προστακτική
α΄εν.     κάθηρα        καθήρω          καθήραιμι        —
γ΄εν.     κάθηρε(ν)    καθρ           καθραι          καθηρτω
α΄πλ.    καθήραμεν  καθρωμεν    καθραιμεν      —
γ΄πλ.    κάθηραν       καθρωσι       καθραιεν      καθηρντων/καθηρτωσαν

απαρέμφατο: καθραι, μετοχή: καθήρας, καθήρασα, καθραν

Μέση φωνή

               οριστική             υποτακτική     ευκτική              προστακτική
α΄εν.      καθηράμην           καθήρωμαι      καθαθηραίμην           —
γ΄εν.      καθρατο              καθρηται        καθραιτο             καθηρσθω
α΄πλ .   καθηρμεθα          καθηρμεθα    καθηραμεθα              —
γ΄πλ.     καθραντο            καθρωνται      καθραιντο            καθηρσθων /
                                                                                                              καθηρσθωσαν
απαρέμφατο: καθρασθαι
μετοχή: καθηράμενος, καθηραμένη, καθηράμενον

3. Να εντοπίσετε τους τύπους αορίστου β΄ του κειμένου της Ενότητας (πλην απαρεμφάτων και μετοχών) και να γράψετε το ίδιο πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου.

μέντοι κα ρχιμήδης, έρωνι τ βασιλε συγγενς ν κα φίλος, γραψεν ς τ δοθείσ δυνάμει τ δοθν βάρος κινσαι δυνατόν στι κα νεανιευσάμενος [...] επεν ς ε γν εχεν τέραν, κίνησεν ν ταύτην μεταβς ες κείνην. Θαυμάσαντος δ το έρωνος, κα δεηθέντος ες ργον ξαγαγεν τ πρόβλημα κα δεξαί τι τν μεγάλων κινούμενον π σμικρς δυνάμεως, λκάδα τριάρμενον τν βασιλικν πόν μεγάλ κα χειρ πολλ νεωλκηθεσαν, μβαλν νθρώπους τε πολλος κα τν συνήθη φόρτον, ατς πωθεν καθήμενος, ο μετ σπουδς λλ’ ρέμα τ χειρ σείων ρχήν τινα πολυσπάστου, προσηγάγετο, λείως κα πταίστως, σπερ δι θαλάσσης πιθέουσαν. κπλαγες ον βασιλες κα συννοήσας τς τέχνης τν δύναμιν, πεισε τν ρχιμήδην πως ατ τ μν μυνομέν τ δ’ πιχειροντι μηχανήματα κατασκευάσ πρς πσαν δέαν πολιορκίας. Ος ατς μν οκ χρήσατο, το βίου τ πλεστον πόλεμον κα πανηγυρικν βιώσας, τότε δ’ πρχε τος Συρακοσίοις ες δέον παρασκευή, κα μετ τς παρασκευς δημιουργός.

Πλούταρχος, Μάρκελλος 14.12-15

                             Υποτακτική         Ευκτική           Προστακτική
επεν:                   επ                          εποι                    επέτω
προσηγάγετο: προσαγάγηται       προσαγάγοιτο   προσαγαγέσθω

4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄ και στη συνέχεια να γράψετε το α΄ ενικό οριστικής ενεστώτα κάθε ρήματος στη φωνή που βρίσκεται:

Α΄                       Β΄
1. στελε            α. απαρ. μέλλ. ε.φ.
2. σφαλονται β. γ΄πληθ. οριστ. μέλλ. μ.φ.
3. φηναν          γ. γ΄ εν. οριστ. μέλλ. ε.φ.
4. γγείλατε     δ. β΄ πληθ. προστ. αορ. ε.φ.
5. κτενεν        ε. γ΄πληθ. οριστ. αορ. ε.φ.

Απάντηση:
1. στελε = γ. γ΄ εν. οριστ. μέλλ. ε.φ. = στέλλω
2. σφαλονται = β. γ΄πληθ. οριστ. μέλλ. μ.φ. = σφάλλομαι
3. φηναν = ε. γ΄πληθ. οριστ. αορ. ε.φ. = φαίνω
4. γγείλατε = δ. β΄ πληθ. προστ. αορ. ε.φ. = γγέλλω
5. κτενεν = α. απαρ. μέλλ. ε.φ. = κτείνω

5. Αφού συμπληρώσετε τον πίνακα, θα δείτε να σχηματίζεται το γ΄ πληθ. ευκτ. μέλλ. ε.φ. του ρ. σφάλλω: = σφαλοεν

γ΄ πληθ. υποτ. αορ.  ε.φ. ρ. μένω. = μείνωσιν
β΄ εν. οριστ. παρακ. ε.φ. ρ. γράφω. = γέγραφας
απαρ. αορ.              ε.φ. ρ. μένω. = μεναι
γ΄ εν. ευκτ. μέλλ.    ε.φ. ρ. γγέλλω. = γγελο
ονομ. εν. ουδ. μτχ. μέλλ. ε.φ. ρ. βάλλω. = βαλον
β΄εν. ευκτ. αορ.      ε.φ. ρ. νέμω. = νείμαις
β΄ εν. προστ. αορ.  ε.φ. ρ. φευρίσκω. = φευρε

β΄ εν. υποτ. αορ.    μ.φ. ρ. κρίνομαι. = κρίν

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...