Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 1 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις) | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 1 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Jacques Louis David

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 1 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Α. Κείμενο

Ο Ηρόδοτος, προσπαθώντας να ερμηνεύσει την αντιπαλότητα Ασίας και Ευρώπης που οδήγησε στους Περσικούς πολέμους, αναφέρει την εκδοχή ότι αυτή ξεκίνησε από αρπαγές γυναικών. Ο Πάρης οδήγησε την Ελένη στην Τροία βέβαιος πως δεν επρόκειτο να τιμωρηθεί εξαιτίας της παλαιότερης αρπαγής της Μήδειας από τους Έλληνες. Όταν αυτοί απαίτησαν την επιστροφή της, σύμφωνα με την εκδοχή Αιγύπτιων ιερέων που παρατίθεται στο δεύτερο βιβλίο της στορίης, οι Τρώες ισχυρίστηκαν ότι δε βρισκόταν στα χέρια τους, και επακολούθησε ο Τρωικός πόλεμος. Η καταστροφή της Τροίας παρουσιάζεται από τον ιστορικό ως θεϊκή βούληση, καθώς το θεον θέλησε να καταστήσει φανερό ότι τα σοβαρά αμαρτήματα (όπως η αγνωμοσύνη του Πάρη προς τον Μενέλαο που τον φιλοξενούσε) επισύρουν ολέθριες συνέπειες για αυτούς που τα διαπράττουν.

Ε ν λί λένη ν, πέδοντο ν ατν τος λλησιν ο Τρες, κόντος γε κοντος λεξάνδρου. Ο γρ δ οτω γε φρενοβλαβς ν Πρίαμος οδ ο λλοι Τρες, στε τος σφετέροις σώμασι κα τος τέκνοις κα τ πόλει κινδυνεύειν βούλοντο, πως λέξανδρος λέν συνοικ. Ε δέ τοι κα ν τος πρώτοις χρόνοις τατα γίγνωσκον, πε πολλο μν τν λλων Τρώων, μάλιστα δ ο ατο υες, πότε συμμίσγοιεν τος λλησιν, πώλλυντο, Πρίαμος, ε κα ατς λέν συνκει, πέδωκεν ν ατν Μενελά, να ατς κα ο πήκοοι ατο παλλαγεεν τν παρόντων κακν. λλ’ ο γρ εχον λένην ποδοναι οδ λέγουσιν ατος τν λήθειαν πίστευον ο λληνες, ς μν γ γνώμην ποφαίνομαι, το δαιμονίου παρασκευάζοντος πως πανωλεθρί πολόμενοι καταφανς τοτο τος νθρώποις ποιήσωσι, ς τν μεγάλων δικημάτων μεγάλαι εσ κα α τιμωρίαι παρ τν θεν.

 ρόδοτος, στορίη 2.120 (διασκευή)

Μετάφραση: Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία, θα την επέστρεφαν οι Τρώες στους Έλληνες με ή χωρίς τη θέληση βέβαια του Αλεξάνδρου. Γιατί βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρων ο Πρίαμος, ούτε οι άλλοι Τρώες, ώστε να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους και την πόλη τους, για να ζει ο Αλέξανδρος μαζί με την Ελένη. Κι αν βέβαια είχαν αυτή τη γνώμη τα πρώτα χρόνια, όταν πολλοί από τους άλλους Τρώες, και κυρίως οι γιοι του, σκοτώνονταν κάθε φορά που συγκρούονταν με τους Έλληνες, ο Πρίαμος, ακόμη κι αν συγκατοικούσε ο ίδιος με την Ελένη, θα την επέστρεφε στο Μενέλαο, για να απαλλαγούν ο ίδιος και οι υπήκοοί του από τα παρόντα δεινά. Αλλά, βέβαια, δεν είχαν την Ελένη, ώστε να την επιστρέψουν, κι ούτε τους πίστευαν οι Έλληνες, παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια, όπως εγώ πιστεύω, επειδή ο θεός μηχανευόταν για να κάνουν με την ολοκληρωτική τους καταστροφή ολοφάνερο στους ανθρώπους αυτό, ότι, δηλαδή, για τα μεγάλα αδικήματα είναι και μεγάλες οι τιμωρίες από τους θεούς.

Συντακτική ανάλυση

Ε ν λί λένη ν: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση
ν: Ρήμα. λένη: Υποκείμενο. ν λί: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.

πέδοντο ν ατν τος λλησιν ο Τρες, κόντος γε κοντος λεξάνδρου: Κύρια πρόταση, ως απόδοση του υποθετικού λόγου, που εκφράζει το μη πραγματικό (Υπόθεση: ε + οριστική ιστορικού χρόνου. Απόδοση: δυνητική οριστική: πέδοντο ν).
πέδοντο ν: Ρήμα. ο Τρες: Υποκείμενο. ατν: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. τος λλησιν: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. ντος: Εννοούμενη γενική απόλυτη τροπική μετοχή. λεξάνδρου: Υποκείμενο της εννοούμενης μετοχής. κόντος - κοντος: Επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου.

Ο γρ δ οτω γε φρενοβλαβς ν Πρίαμος: Κύρια πρόταση
ν: Ρήμα. Πρίαμος: Υποκείμενο. φρενοβλαβς: Κατηγορούμενο στο υποκείμενο. οτω: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.

οδ ο λλοι Τρες: Κύρια πρόταση
σαν: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης. ο Τρες: Υποκείμενο του ρήματος. ο λλοι: Επιθετικός προσδιορισμός στο Τρες. φρενοβλαβες: Εννοείται ως κατηγορούμενο του υποκειμένου.

στε τος σφετέροις σώμασι κα τος τέκνοις κα τ πόλει κινδυνεύειν βούλοντο: Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση
βούλοντο: Ρήμα. Πρίαμος - ο Τρες: Εννοούνται ως υποκείμενα του ρήματος. κινδυνεύειν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενα του απαρεμφάτου εννοούνται τα: Πρίαμος - ο Τρες (ταυτοπροσωπία). τος σώμασι κα τος τέκνοις κα τ πόλει: Αντικείμενα του απαρεμφάτου. τος σφετέροις: Επιθετικός προσδιορισμός στο σώμασι.

πως λέξανδρος λέν συνοικ: Δευτερεύουσα τελική πρόταση
συνοικ: Ρήμα. λέξανδρος: Υποκείμενο. λέν: Αντικείμενο.

Ε δέ τοι κα ν τος πρώτοις χρόνοις τατα γίγνωσκον: Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση
γίγνωσκον: Ρήμα. Ως υποκείμενα του ρήματος εννοούνται τα: Πρίαμος - ο Τρες. τατα: Αντικείμενο. ν τος χρόνοις: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου. τος πρώτοις: Επιθετικός προσδιορισμός στο χρόνοις.

πε πολλο μν τν λλων Τρώων, μάλιστα δ ο ατο υες πώλλυντο: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση
πώλλυντο: Ρήμα. πολλο - υες: Υποκείμενα ρήματος. τν Τρώων: Γενική διαιρετική από το πολλοί. τν λλων: Επιθετικός προσδιορισμός στο Τρώων. μάλιστα: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. ο ατο: Επιθετικός προσδιορισμός στο υες. ατο: Γενική κτητική.

πότε συμμίσγοιεν τος λλησιν: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση
συμμίσγοιεν: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το ο Τρες. τος λλησιν: Αντικείμενο ρήματος.

Πρίαμος πέδωκεν ν ατν Μενελά: Κύρια πρόταση
πέδωκεν ν: Ρήμα. Πρίαμος: Υποκείμενο. ατν: Άμεσο αντικείμενο. Μενελά: Έμμεσο αντικείμενο.

ε κα ατς λέν συνκει: Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση
συνκει: Ρήμα. ατς: Υποκείμενο. λέν: Αντικείμενο.

να ατς κα ο πήκοοι ατο παλλαγεεν τν παρόντων κακν: Δευτερεύουσα τελική πρόταση
παλλαγεεν: Ρήμα. ατς κα ο πήκοοι: Υποκείμενα του ρήματος. τν κακν: Αντικείμενο ρήματος. τν παρόντων: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο κακν. ατο: Γενική αντικειμενική στο πήκοοι.

λλ’ ο γρ εχον λένην ποδοναι: Κύρια πρόταση
εχον: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το ο Τρες. ποδοναι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ο Τρες (ταυτοπροσωπία). λένην: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.

οδ λέγουσιν ατος τν λήθειαν πίστευον ο λληνες το δαιμονίου παρασκευάζοντος: Κύρια πρόταση
πίστευον: Ρήμα. ο λληνες: Υποκείμενο ρήματος. ατος: Αντικείμενο ρήματος. λέγουσιν: Εναντιωματική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος. Υποκείμενο, δηλαδή, της μετοχής είναι το ατος. παρασκευάζοντος: Γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή. το δαιμονίου: Υποκείμενο της μετοχής.

ς μν γ γνώμην ποφαίνομαι: Παρενθετική αναφορική παραβολική πρόταση
ποφαίνομαι: Ρήμα. γ: Υποκείμενο. γνώμην: Αντικείμενο ρήματος.

πως πανωλεθρί πολόμενοι καταφανς τοτο τος νθρώποις ποιήσωσι: Δευτερεύουσα τελική πρόταση
ποιήσωσι: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το ο Τρες. τοτο: Αντικείμενο ρήματος. καταφανς: Κατηγορούμενο στο τοτο. τος νθρώποις: Δοτική αντικειμενική στο καταφανές. πολόμενοι: Τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. πανωλεθρί: Δοτική του τρόπου.

ς τν μεγάλων δικημάτων μεγάλαι εσ κα α τιμωρίαι παρ τν θεν: Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως επεξήγηση στο τοτο
εσ: Ρήμα. α τιμωρίαι: Υποκείμενο. μεγάλαι: Κατηγορούμενο στο α τιμωρίαι. παρ τν θεν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης. τν δικημάτων: Γενική αντικειμενική στο α τιμωρίαι. τν μεγάλων: Επιθετικός προσδιορισμός στο δικημάτων.

Ερμηνευτικά σχόλια

Ε ν λί λένη ν, πέδοντο ν ατν τος λλησιν ο Τρες, κόντος γε κοντος λεξάνδρου: Ο Ηρόδοτος συνηθίζει να εκθέτει και τη δική του κρίση για την αλήθεια ή όχι των διηγήσεων που παραθέτει. Στην προκειμένη περίπτωση δηλώνει ότι πείστηκε από τους Αιγύπτιους ιερείς για την παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο και όχι στην Τροία και δικαιολογεί αυτή την εκτίμησή του. Η εκδοχή αυτή απαντά και σε άλλα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όπως στην λένη του Ευριπίδη και στην Παλινδία του Στησιχόρου, ενώ ενέπνευσε και νεοέλληνες ποιητές, όπως τον Γ. Σεφέρη στο ποίημά του λένη (βλ. Επίμετρο). Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, αυτή των Περσών, οι Τρώες δεν αρνήθηκαν ότι είχαν στα χέρια τους την Ελένη, υποστήριξαν όμως ότι δεν ήταν υποχρεωμένοι να την επιστρέψουν, αφού και οι Έλληνες δεν υπέστησαν καμία συνέπεια για την αρπαγή της Μήδειας.

Ο γρ δ οτω γε φρενοβλαβς ν Πρίαμος οδ ο λλοι Τρες, στε τος σφετέροις σώμασι κα τος τέκνοις κα τ πόλει κινδυνεύειν βούλοντο, πως λέξανδρος λέν συνοικ: Ο Πρίαμος, ο βασιλιάς της Τροίας, όπως και κάθε ηγέτης άξιος του τίτλου του, δε θα επέτρεπε να κινδυνεύσει ο λαός του μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί η επιθυμία του γιου του Αλεξάνδρου (Πάρη) να ζήσει με την Ελένη. Ο Ηρόδοτος εξηγεί με τη λογική τη μυθολογική-ποιητική παράδοση.

το δαιμονίου παρασκευάζοντος: Μια από τις βασικές ιδέες που διέπουν το ιστορικό έργο του Ηροδότου, με την οποία ερμηνεύει την εξέλιξη των γεγονότων στην ανθρώπινη ζωή και ιστορία, είναι η ενεργή παρέμβαση του θείου στα ανθρώπινα πράγματα, με σκοπό την αποκατάσταση της τάξης μεταξύ θεών και ανθρώπων. Έτσι, και το γεγονός της κατάληψης της Τροίας από τους Έλληνες παρουσιάζεται εδώ ως αποτέλεσμα της θείας βούλησης. Ο Ηρόδοτος κάνει λόγο για θεϊκό φθόνο που εκδηλώνεται, όταν ο άνθρωπος υπερβεί κάποια όρια. Το έγκλημα, κατά τον Ηρόδοτο, δε μένει ατιμώρητο.

Ερωτήσεις

1. Πώς τεκμηριώνει ο Ηρόδοτος την άποψη ότι η Ελένη δε βρισκόταν στην Τροία;

Ο Ηρόδοτος προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψή του χρησιμοποιεί ένα λογικό επιχείρημα, το οποίο βασίζεται στην προφανή σκέψη πως ούτε ο Πρίαμος, αλλά ούτε και οι άλλοι Τρώες ήταν τόσο παράφρονες, ώστε να κρατούν την Ελένη μόνο και μόνο για να ζει μαζί της ο Αλέξανδρος, τη στιγμή μάλιστα που ο πόλεμος με τους Έλληνες είχε τόσα θύματα. Προχωρά, άλλωστε, ακόμη παραπέρα αυτή τη σκέψη, λέγοντας πως ο Πρίαμος θα έδινε πίσω την Ελένη, ακόμη κι αν συζούσε ο ίδιος μαζί της, διότι ως συνετός άρχοντας δεν θα δεχόταν ποτέ να διακινδυνεύει τη ζωή των υπηκόων του, για να απολαμβάνει εκείνος ή ο γιος του τη συντροφιά μιας ωραίας γυναίκας.

2. Πού αποδίδει ο Ηρόδοτος την αδυναμία των Τρώων να πείσουν τους Έλληνες ότι η Ελένη δε βρισκόταν στα χέρια τους;

Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως παρά το γεγονός ότι οι Τρώες έλεγαν την αλήθεια στους Έλληνες, δεν μπορούσαν να τους πείσουν, διότι οι θεοί είχαν ήδη αποφασίσει να δώσουν μέσω του ολέθρου της Τροίας ένα καίριο μάθημα προς όλους τους ανθρώπους. Το αδίκημα του Πάρη απέναντι στο Μενέλαο ήταν πολύ μεγάλο για να μείνει ατιμώρητο. Έτσι, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να πιστέψουν τους Τρώες, διότι υπήρχε η παρέμβαση των θεών, που είχαν θέσει σε εφαρμογή το δικό τους σχέδιο.

3. Με ποιο κίνητρο παρεμβαίνει το θεον στη διαμάχη Ελλήνων και Τρώων σύμφωνα με τον Ηρόδοτο;

Οι θεοί παρεμβαίνουν στη διαμάχη Ελλήνων και Τρώων, όχι για να στηρίξουν τη μία ή την άλλη πλευρά, αλλά για να δώσουν συνολικά στους ανθρώπους ένα μάθημα σχετικά με την τιμωρία που επιφέρουν τα σημαντικά αδικήματα. Οι θεοί, λοιπόν, αποφασίζουν να παρέμβουν διότι θεωρούν πως έχει διαταραχθεί επικίνδυνα η τάξη στα ανθρώπινα πράγματα, και πως δεν μπορούν να αφήσουν ούτε τον Πάρη ατιμώρητο, μα ούτε και τους υπόλοιπους ανθρώπους με την εντύπωση πως μπορούν χωρίς συνέπειες να ξεπερνούν τα όρια.  
[Μια από τις βασικές ιδέες που διέπουν το ιστορικό έργο του Ηροδότου, με την οποία ερμηνεύει την εξέλιξη των γεγονότων στην ανθρώπινη ζωή και ιστορία, είναι η ενεργή παρέμβαση του θείου στα ανθρώπινα πράγματα, με σκοπό την αποκατάσταση της τάξης μεταξύ θεών και ανθρώπων. Έτσι, και το γεγονός της κατάληψης της Τροίας από τους Έλληνες παρουσιάζεται εδώ ως αποτέλεσμα της θείας βούλησης. Ο Ηρόδοτος κάνει λόγο για θεϊκό φθόνο που εκδηλώνεται, όταν ο άνθρωπος υπερβεί κάποια όρια. Το έγκλημα, κατά τον Ηρόδοτο, δε μένει ατιμώρητο.]

4. Να αναζητήσετε στην δύσσεια περιπτώσεις τιμωρίας θνητών από θεούς. Διακρίνετε διαφορές μεταξύ Ομήρου και Ηροδότου στον τρόπο παρέμβασης του θείου;

Στον Όμηρο ισχύει ένας σχεδόν απόλυτος ανθρωπομορφισμός και οι σχέσεις θεών και ανθρώπων κινούνται μεταξύ δύο αντίθετων πόλων: της φιλίας και της εχθρότητας, της καλοσύνης και της σκληρότητας, της αυθαιρεσίας και της δικαιοσύνης. Εν γένει, στον Όμηρο δεν υπάρχει ένα πάγιο σχήμα ερμηνείας και πρόβλεψης της συμπεριφοράς των θεών έναντι συγκεκριμένων θνητών. Οι θεοί ανταμείβουν, βοηθούν, τιμωρούν ή εξοντώνουν ανάλογά με τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους συμπεριφερόμενοι σχεδόν σαν κοινοί θνητοί. Μπορούμε ενδεικτικά να αναφέρουμε το παράδειγμα της διαμετρικά αντίθετης συμπεριφοράς της Αθηνάς προς τον Οδυσσέα και τον Έκτορα. Αντίθετα, ο Ηρόδοτος εφαρμόζει ένα σταθερό σχήμα ανάλυσης της θεϊκής συμπεριφοράς και της ανθρώπινης μοίρας: Εάν ο θνητός ξεπεράσει τα όρια, προκαλεί το θείον, το οποίο μεριμνά αφενός για την τιμωρία του θνητού και αφετέρου για την αποκατάσταση της τάξης. Το «φθονερόν θεον» αποτελεί βασική αντίληψη του Ηροδότου, η οποία αφορά τον άνθρωπο που ξεπερνά κάποια όρια.  

5. Πώς αντιμετωπίζονται τα ανθρώπινα σφάλματα από τον Θεό σύμφωνα με τη διδασκαλία του Χριστού;

Ο Θεός της Καινής Διαθήκης είναι φιλεύσπλαχνος, αντιμετωπίζει με αγάπη όλους τους ανθρώπους και συγχωρεί εκείνους που αμαρτάνουν και μετανοούν. Ο Θεός των χριστιανών δεν είναι τιμωρός ή εκδικητής∙ είναι πηγή αγάπης και κατανόησης για τους ανθρώπους, κι είναι πάντοτε πρόθυμος να συγχωρήσει εκείνους που έχουν διαπράξει κάποιο αμάρτημα, αρκεί να το ζητήσουν με την ειλικρινή μετάνοιά τους.

Β. Επανάληψη ύλης Ετυμολογίας Β΄ Γυμνασίου

1. Να σχηματίσετε ουσιαστικά ή επίθετα της α.ε. χρησιμοποιώντας τα παρακάτω συνθετικά μέρη:

σύν + χω: (ουσ.) = συνοχή           
πέρ + μέγεθος: (επίθ.) = περμεγέθης
λόχος + γω: (ουσ.) = λοχαγός
νας + ρχω: (ουσ.) = ναύαρχος
πί + ορανός: (επίθ.) = πουράνιος
βαρύς + θυμός: (επίθ.) = βαρύθυμος        
σος + βάρος: (επίθ.) = σοβαρής
ξιος + θαυμάζω: (επίθ.) = ξιοθαύμαστος        
διά + γράφω: (ουσ.) = διαγραφή

2. Να δοθούν παράγωγα της α.ε. από τις παρακάτω σύνθετες λέξεις. Να εξετάσετε επιπλέον ποια από αυτά χρησιμοποιούνται στη ν.ε. με την ίδια ή παρόμοια σημασία:

ρήματα                            ουσιαστικά               ρηματικά επίθετα σε -τος ή -τέος

τυχής: τυχέω-              εγενής: εγένεια              διαβαίνω: διαβατός   
εεργέτης: εεργετέω-    μελής: μέλεια               προτιμ: προτιμητέος
οκοδόμος: οκοδομέω-  ντιγράφω: ντιγραφή  ποδέχομαι: ποδεκτός 
σθενής: σθενέω-            τακτος: ταξία              κλέγω: κλεκτός

- Όλες αυτές οι λέξεις χρησιμοποιούνται στη νέα ελληνική, έστω κι αν κάποιες έχους διαφοροποιηθεί κάπως ως προς τη σημασία τους. Για παράδειγμα: η λέξη εγένεια σήμαινε την ευγενική καταγωγή, και η λέξη  ντιγραφή σήμαινε απάντηση.  

3. Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις σε κατηγορίες ανάλογα με το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκει το α΄ συνθετικό τους (λέξη κλιτή: ουσιαστικό, επίθετο, ρήμα / λέξη άκλιτη: επίρρημα, πρόθεση, μόριο) και στη συνέχεια να γράψετε τα συνθετικά τους μέρη:
ποβολή, συγγραφή, συναγερμός, εγενής, πιθετικός, φιλαλήθης, λιθοβόλος, δύσβατος, επρεπής, διακοπή

α΄ συνθετικό κλιτή λέξη
φιλαλήθης (ρήμα) = φιλέω / φιλ + λήθεια
λιθοβόλος (ουσιαστικό) = λίθος + βάλλω

α΄ συνθετικό λέξη άκλιτη
ποβολή (πρόθεση) = πό + βάλλω
συγγραφή (πρόθεση) = σύν + γράφω
συναγερμός (πρόθεση) = σύν + γείρω (συναθροίζω, συγκεντρώνω)
εγενής (επίρρημα) = ε + γένος
πιθετικός (πρόθεση) = πί + τίθημι
δύσβατος (μόριο) = δύσ- + βαίνω
επρεπής (επίρρημα) = ε + πρέπω (αρμόζω, ταιριάζω)
διακοπή (πρόθεση) = διά + κόπτω

4. Να αναλυθούν οι σύνθετες λέξεις στα συνθετικά μέρη τους:

χειροποίητος: χείρ + ποιέω / ποι      
μισάνθρωπος: μισέω / μισ + νθρωπός
λιθοτόμος: λίθος + τέμνω            
κακοδαίμων: κακός + δαίμων
πολύκαρπος: πολύς + καρπός   
δίδραχμον: δύο + δραχμή 
κρόπολις: κρα + πόλις
δημοκρατία: δμος + κράτος
           
5. Ποια η μεταφορική σημασία των λέξεων λιμήν, λάμπω, δός, λευκός, φαίνω, φάος-φς στη ν.ε.;

λιμήν: καταφύγιο
λάμπω: είμαι επιφανής, διακρίνομαι (ν.ε.: είμαι πάρα πολύ καθαρός)
δός: το μέσο, η μέθοδος
λευκός: ευτυχής, χαρούμενος, (επί ήχου) ευκρινής (ν.ε.: αγνός, αμόλυντος, καθαρός)
φαίνω: κατασκευάζω, μηχανορραφώ (στη ν.ε. έχει την ίδια σημασία κυρίως στο «εξυφαίνω»)
φάος-φς: γνώση, διαφώτιση (ν.ε.: επεξήγηση, διαλεύκανση)

Γ. Επανάληψη ύλης Γραμματικής – Σύνταξης Β΄ Γυμνασίου

1. Να κλίνετε τη φράση τν παρόντων κακν και στους δύο αριθμούς.

Ενικός
το παρόν κακόν
το παρόντος κακο
τ παρόντι κακ
το παρόν κακόν
() παρόν κακόν

Πληθυντικός

τά παρόντα κακά
τν παρόντων κακν
τος παροσι κακος
τά παρόντα κακά
() παρόντα κακά

2. Να βρείτε τα τριτόκλιτα επίθετα του κειμένου και να γράψετε την ονομαστική ενικού των τριών γενών τους.

κόντος: κών - κοσα – τό κόν
κοντος: κων - κουσα – τό κον
φρενοβλαβς: φρενοβλαβς - φρενοβλαβς – τό φρενοβλαβές
πολλο: πολύς - πολλή – τό πολύ
καταφανς: καταφανής - καταφανής – τό καταφανές
μεγάλων: μέγας - μεγάλη – τό μέγα

3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους τύπους των ρημάτων στα πρόσωπα της ευκτικής των χρόνων που ζητούνται:
ρήμα         πρόσωπο  ενεστώτας   αόριστος                       παρακείμενος

κινδυνεύω: γ΄ εν.      κινδυνεύοι        κινδυνεύσαι –ειας       κεκινδυνευκώς εη
λύω: γ΄ πληθ.               λύοιεν              λύσαιεν / λύσειαν        λελυκότες εεν             
γράφω: β΄ εν.             γράφοις            γράψαις / γράψειας     γεγραφώς εης         
νομίζω: α΄ πληθ.       νομίζοιμεν       νομίσαιμεν                   νενομικότες εμεν   
                 
4. Να γράψετε τη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών:
                      γεν. εν.                   δοτ. εν.       γεν. πληθ.            δοτ. πληθ.
γραφεύς:  το γραφέως    τ γραφε      τν γραφέων     τος γραφεσι(ν)            
δρσις:     τς δράσεως    τ δράσει      τν δράσεων     τας δράσεσι(ν)                
τ πργμα: το πράγματος  τ πράγματι  τν πραγμάτων τος πράγμασι(ν)        
πατήρ:     το πατρός       τ πατρί         τν πατέρων     τος πατράσι(ν)      
ήτωρ:   το ήτορος       τ ήτορι       τν ητόρων     τος ήτορσι(ν)                 
σωτήρ:   το σωτήρος      τ σωτήρι      τν σωτήρων    τος σωτήρσι(ν)              
χελιδών: τς χελιδόνος    τ χελιδόνι     τν χελιδόνων  τας χελιδόσι(ν)                          
λλην:   το λληνος    τ λληνι     τν λλήνων    τος λλησι(ν)                 
ο Τρες:  το Τρωός         τ Τρωί         τν Τρώων        τος Τρωσί(ν)   
                             
5. Να μεταφέρετε τα ρήματα στους τύπους που ζητούνται:

βλάπτω: α΄ πληθ. οριστ. αορ. ε.φ. = βλάψαμεν           
παρέχω: γ΄ εν. υποτ. ενεστ. ε.φ. = παρέχ       
πράττω: β΄ εν. ευκτ. ενεστ. ε.φ. = πράττοις       
κούω: β΄ πληθ. προστ. ενεστ. μ.φ. = κούεσθε            
κομίζω:  γ΄πληθ. οριστ. παρακ. μ.φ. = κεκομισμένοι εσι(ν)  

6. Να βρείτε τα απαρέμφατα των παρακάτω φράσεων και να τα αναγνωρίσετε συντακτικά:

α. Δοκε μοι διαφέρειν νρ τν λλων ζων.
διαφέρειν: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του προσωπικού ρήματος δοκε, με υποκείμενο το νρ (ταυτοπροσωπία).

β. μολογεται τν πόλιν μν ρχαιοτάτην εναι.
εναι: ειδικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος μολογεται, με υποκείμενο τήν πόλιν (σε πτώση αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας).

γ. μηρος φη ποιμένα λαν εναι τν γαθν στρατηγόν.
εναι: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος φη, με υποκείμενο το στρατηγόν (ετεροπροσωπία).

δ. Συμβουλεύω μν τν νδρα τοτον κποδν ποιεσθαι (= να απομακρύνετε).
ποιεσθαι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος συμβουλεύω, με υποκείμενο του εννοούμενο μς (σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας).

7. Να εντοπίσετε τις μετοχές των παρακάτω φράσεων και να τις αναγνωρίσετε συντακτικά:

α. Σωκράτης φανερς ν θεραπεύων τος θεος μάλιστα τν λλων νθρώπων.
θεραπεύων: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο (Σωκράτης) του ρήματος (ν), που εξαρτάται από την περίφραση φανερς ν
β. Οδενς ντιπάλου παρόντος νόμισε καταπρξαι ν (= ότι θα μπορούσε να καταφέρει) τι τ πόλει γαθόν.
παρόντος: γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή (επιρρηματική)

γ. Δίκαια λέγοντες πολλο δικα ποιοσιν.
λέγοντες: εναντιωματική μετοχή (επιρρηματική), συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ποιοσιν

δ. Τ πιούσ νυκτί (= την επόμενη νύχτα) φθασαν παρελθόντες (= πρόλαβαν να ξεπεράσουν) τν τν θηναίων οκοδομίαν.
πιούσ: επιθετική μετοχή, με υποκείμενο τ νυκτί, ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενό της
παρελθόντες: κατηγορηματική μετοχή που εξαρτάται από το ρήμα φθασαν

ε. θηναοι πέπλευσαν ες Νάξον κα Κατάνην διαχειμάσοντες (= για να ξεχειμωνιάσουν).
διαχειμάσοντες: τελική μετοχή (επιρρηματική), συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος πέπλευσαν (ρήμα κίνησης)

8. Στις παρακάτω φράσεις να επισημάνετε και να χαρακτηρίσετε τους τρόπους σύνδεσης (παρατακτική, υποτακτική) όρων ή προτάσεων:

α. Χρήμασιν ο μόνον δικαίως λλ κα λευθερίως χρτο.
Παρατακτική (αντιθετική σύνδεση των δύο επιρρημάτων: ο μόνον δικαίως λλ κα λευθερίως).

β. Ο θηναοι πυνθάνοντο τι α νες ν Κερκύρ δη εσ τν Πελοποννησίων.
Υποτακτική (δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση: τι... Πελοποννησίων).

γ. Φημ δεν κείνους μν πολέσθαι (= να θανατωθούν), τι σέβησαν, μ δ σζεσθαι, τι μηδν μάρτηκα (= δεν έχω διαπράξει καμία αδικία).
Παρατακτική (αντιθετική σύνδεση των δύο απαρεμφάτων:  κείνους μν πολέσθαι / μ δ σζεσθαι).
Υποτακτική (δευτερεύουσες επιρρηματικές αιτιολογικές προτάσεις: τι σέβησαν / τι μηδν μάρτηκα).

δ. Οδες ν νειδίσειε (= δε θα κορόιδευε) τυφλ, λλ μλλον λεήσαι (= θα τον λυπόταν).
Παρατακτική (αντιθετική: ν νειδίσειε / λλ λεήσαι).

9. Στις παρακάτω φράσεις να επισημάνετε και να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους και ετερόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς:

α. Τούτ πολλο τν νεωτέρων προσέχουσι τν νον (= στρέφουν την προσοχή τους).
τν νεωτέρων: γενική διαιρετική στο πολλοί (ετερόπτωτος)

β. Πσιν νθρώποις πς χρόνος οχ κανός (= αρκετός) λόγον σον παρασκευάσαι τος τούτων ργοις.
Πσιν: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο νθρώποις (ομοιόπτωτος)
πς: επιθετικός προσδιορισμός στο χρόνος (ομοιόπτωτος)
σον: επιθετικός προσδιορισμός στο λόγον (ομοιόπτωτος)
τος τούτων: επιθετικός προσδιορισμός στο ργοις
τος ργοις: δοτική αντικειμενική στο σον (ετερόπτωτος)

γ. Τύραννος ναντίος λευθερί κα νόμ στίν.
λευθερί - νόμ: δοτικές αντικειμενικές στο ναντίος (ετερόπτωτοι)

δ. Οτος ον τατα ποιήσας θανάτ τ λγίστ (= με τον πιο επώδυνο) πώλετο, λιμ.
ποιήσας: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο οτος (ομοιόπτωτος)
τ λγίστ: επιθετικός προσδιορισμός στο θανάτ (ομοιόπτωτος)
λιμ: επεξήγηση στο θανάτ (ομοιόπτωτος)

ε. ρίστανδρος, νρ Τελμισσεύς, μάντις, θαρρεν (= να έχει θάρρος) κέλευσεν λέξανδρον.
νρ: παράθεση στο ρίστανδρος (ομοιόπτωτος)
Τελμισσεύς: επιθετικός προσδιορισμός στο νρ (ομοιόπτωτος)
μάντις: παράθεση στο ρίστανδρος (ομοιόπτωτος)

στ. ξέτασιν κα δοκιμασίαν ποιεται το Φεραίων ππικο.
το ππικο: γενική αντικειμενική στα ξέτασιν κα δοκιμασίαν («ξετάζει και δοκιμάζει το ππικόν»)
το Φεραίων: επιθετικός προσδιορισμός στο ππικο

ζ. Πολλν χρημάτων κρείττων (= ανώτερος) παρ το πλήθους παινος.
Πολλν: επιθετικός προσδιορισμός στο χρημάτων (ομοιόπτωτος)
χρημάτων: γενική συγκριτική στο παινος μέσω του κρείττων (ετερόπτωτος)
παρ το πλήθους: επιθετικός προσδιορισμός στο παινος

η. δίστ τ γλώττ πεκρίνατο (= απάντησε με πολύ γλυκά λόγια).
δίστ: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τ γλώττ (ομοιόπτωτος)

10. Στις παρακάτω φράσεις να επισημάνετε και να χαρακτηρίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς:

α. κενοι δι τος ν Πειραιε κινδύνους π πάντων νθρώπων ζηλονται.
δι τος κινδύνους: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ζηλονται
ν Πειραιε: εμπρόθετος προσδιορισμός τόπου
π νθρώπων: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός ποιητικού αιτίου στο ζηλονται

β. χώρουν (= βάδιζαν) κ τν οκιν πρς ατούς.
κ τν οκιν: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός κίνησης από τόπο στο χώρουν
πρς ατούς: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός κατεύθυνσης (προς πρόσωπο) στο χώρουν

γ. Πολλο θηναοι τ λιμ πέθανον.
τ λιμ: δοτική της αιτίας στο πέθανον

δ. Ταχέως τν ποταμν διέβαινον.
Ταχέως: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο διέβαινον

ε. Το ατο θέρους ο πολλ στερον φίκοντο ες τν χώραν.
θέρους: γενική χρόνου στο φίκοντο
πολλ: δοτική του ποσού στο στερον
ες τν χώραν: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (κατεύθυνση) στο φίκοντο

στ. Μόναι α μαζόνες πλισμέναι σαν σιδήρ.
σιδήρ: Δοτική οργάνου στο πλισμέναι σαν

ζ. Νομίζω πσαν φύσιν μαθήσει κα μελέτ πρς νδρείαν αξεσθαι.
μαθήσει κα μελέτ: Δοτικές μέσου στο αξεσθαι
πρς νδρείαν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο αξεσθαι

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου












0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...